Theo báo cáo của Chính phủ, Việt Nam có 53 dân tộc thiểu số với hơn 14 triệu người, gần 3 triệu hộ, cư trú thành cộng đồng ở 51 tỉnh, thành phố, 548 huyện, hơn 5.200 đơn vị hành chính cấp xã; trong đó có 382 xã biên giới, chủ yếu ở vùng Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ và Tây Duyên hải miền Trung, chiếm 3/4 diện tích cả nước.
Đây là vùng trọng yếu về quốc phòng, an ninh, đối ngoại; nơi có nhiều tài nguyên, hệ sinh thái động, thực vật phong phú. Dù có sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước, vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn là nơi khó khăn, kinh tế- xã hội phát triển chậm, tình trạng di cư tự phát chưa giải quyết được; một số hủ tục lạc hậu, tội phạm buôn bán, vận chuyển trái phép chất ma túy, buôn bán người qua biên giới... diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định an ninh trật tự.
Để giải quyết thực trạng đó, Chính phủ xây dựng đề án tổng thể phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn giai đoạn 2021 - 2030. Giải pháp chủ yếu là xây dựng, ban hành tiêu chí phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để đầu tư có trọng tâm, trọng điểm.
Thảo luận tại hội trường, đại biểu Nguyễn Bắc Việt cho rằng, vấn đề đồng bào dân tộc luôn gắn với tôn giáo, cần phải chú ý đến vấn đề này. Cùng với đó, hiện nay, vẫn chưa nhìn nhận rõ về vấn đề tiếng nói, chữ viết của đồng bào dân tộc thiểu số. Ông Bắc cũng nêu thực trạng, không gian sống của đồng bào bị thu hẹp, không đảm bảo, đời sống gặp nhiều khó khăn, chưa được chú trọng nghiên cứu, giáo dục lịch sử dân tộc.
Ông Bắc đề nghị cần tôn trọng không gian sống của đồng bào, tạo điều kiện giữ gìn nét văn hóa đặc trưng, đảm bảo được sinh hoạt tín ngưỡng theo đúng quy định của pháp luật.
Đại biểu Đinh Duy Vượt cho rằng, hiện nay, nhiều dự án hỗ trợ cho đồng bào thiểu số chưa thực sự hiệu quả cao. Chính sách thì “bội thực” nhưng thiếu nguồn lực thực hiện.
Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương cũng cho rằng, tránh lo cho người nghèo, đồng bào thiểu số theo kiểu đối phó, như có trường hợp nước sạch đến tận nơi nhưng người dân không dùng. Một số đại biểu cũng nêu quan điểm, phải chăm lo cho đồng bào dân tộc thiểu số một cách thiết thực, tranh tình trạng chính sách như “loại quả không ăn được” hay “có cần câu, có hồ câu, biết là có cá mà người dân không biết câu”.
Giải trình thêm một số vấn đề, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban dân tộc của Chính phủ Đỗ Văn Chiến cho rằng, ưu tiên của đề án là giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, quy hoạch sắp xếp ổn định dân cư, phát triển sản xuất nông lâm nghiệp gắn với sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị, đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân, phát triển nâng cao nguồn nhân lực, chăm sóc sức khỏe sinh sản phụ nữ, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em, bảo tồn và phát huy văn hóa gắn với phát triển du lịch.
Theo ông Chiến, đề án cũng nêu sẽ tăng cường đào tạo nghề theo hướng cầm tay chỉ việc, để thực hành được ngay, không nhất thiết phải cần bằng cấp, chứng chỉ. “Không có kinh tế thì chúng ta dần làm sẽ có kinh tế, nhưng nếu để con em chúng ta không học hành đến nơi đến chốn thì ảnh hưởng cả một thế hệ”, ông Chiến nói.