Sửa nhà vướng… nghị định
Tháng 2/2013, Chính phủ ban hành Nghị định 15 (do Bộ Xây dựng đề xuất, xây dựng), trong đó quy định bất kể di tích cấp quốc gia nào muốn trùng tu, tôn tạo hay sửa chữa đều phải gửi hồ sơ đến Bộ Xây dựng. Bộ này có trách nhiệm thẩm tra, thẩm định về thiết kế công trình. Trong khi trước đó, tháng 9/2012, Chính phủ ban hành Nghị định 70 do Bộ VH-TT&DL đề xuất xây dựng, quy định việc trùng tu các di tích cấp quốc gia cũng phải gửi hồ sơ để Bộ này duyệt. Đối với di tích cấp quốc gia đặc biệt và di tích cấp quốc gia, Bộ VH-TT&DL sẽ thỏa thuận các bước chủ trương đầu tư, thẩm định dự án và thẩm định bản vẽ thi công để trùng tu, sửa chữa.
Tính ra, ở thời điểm hiện tại, nếu chiếu theo các nghị định ban hành, thì di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt muốn trùng tu, tôn tạo phải thông qua 4 bước, từ việc gửi hồ sơ đến Sở VH-TT&DL, UBND tỉnh, Bộ VH-TT&DL, Bộ Xây dựng thì mới đúng quy trình. Nếu tính đường đi của một bộ hồ sơ di tích, từ khâu kiểm định để tu sửa đến khâu cuối cùng là được phép tu sửa, phải mất thời gian từ 1-2 năm!
Chiếu theo các nghị định này, các công trình kiến trúc trong khu phố cổ Hội An nếu cần tu bổ thì hồ sơ sửa nhà phải được trình ra các cơ quan chuyên môn của 2 Bộ. Trong khi đó, quần thể các công trình trong khu phố cổ Hội An có hơn 1.000 ngôi nhà cổ, với 84% thuộc người dân sở hữu. Trong số đó, nhiều công trình đã xuống cấp, nguy cơ đổ sập, cần tu bổ khẩn cấp.
Theo Trung tâm bảo tồn và quản lý di sản Hội An, việc tu bổ nhà ở Hội An là khẩn cấp, số lượng tu bổ nhiều. Tuy nhiên, áp dụng theo 2 nghị định trên mất nhiều thời gian, với nhiều thủ tục hành chính rườm rà, gây rủi ro và tốn kém cho các hộ dân có nhà sắp đổ sập. Hiện, mỗi năm Hội An có khoảng 200 bộ hồ sơ xin tu bổ nhà cổ, trong đó có những ngôi nhà nguy cơ đổ sập nhưng cũng có những nhà chỉ xin phép sửa những hư hỏng nhẹ, đơn giản.
Nếu làm đúng theo nghị định, người dân muốn sửa nhà mặc dù chỉ sửa nền, nhà vệ sinh, thay ngói… cũng phải làm hồ sơ gửi ra tới Bộ VH-TT&DL để xin phép. Bộ sau khi nhận hồ sơ sẽ điều động đội ngũ chuyên môn vào Hội An để thẩm định dự án. Nếu được Bộ VH-TT&DL đồng ý, các hộ dân có nhu cầu sửa nhà tiếp tục ra Hà Nội một lần nữa để gửi bản thiết kế công trình tới Bộ Xây dựng xem xét thẩm tra rồi mới cấp phép sửa chữa… Nếu hai Bộ không đồng quan điểm thẩm định, việc sửa chữa nhà cổ có khi mất mấy năm mới được cấp phép.
Chủ di tích tộc Huỳnh (nhà cổ số 26 Bạch Đằng), nhiều năm phải sống tạm bợ trong khi căn nhà đã hư hỏng gần hết phần vì vướng các thủ tục cấp phép, phần vì kinh phí tu bổ không đủ nên đành phải chấp nhận. Nhà cổ Quân Thắng (77 Trần Phú), nhà 11/10 Trần Phú… là những di tích ngậm ngùi chịu chung số phận chờ đợi để được tu bổ. Các di tích cấp quốc gia thuộc sở hữu tập thể như chùa Kim Bửu, chùa Hải Tạng, chùa Vạn Đức phải mất thời gian hơn một năm để được các Bộ cấp phép sửa chữa, trùng tu…
Giúp dân sửa nhà trước mưa bão
Ông Nguyễn Chí Trung, Giám đốc Trung tâm bảo tồn và quản lý di sản Hội An, cho biết: hàng trăm hồ sơ xin sửa chữa nhà của người dân phố cổ bị ách do vướng nghị định đã được Hội An cấp phép. Nếu làm theo nghị định, người dân phải trải qua nhiều khâu mất thời gian và tốn kém, trong khi mùa mưa bão đang đến gần, chẳng may xảy ra rủi ro nhà đổ sập gây chết người ai chịu trách nhiệm?
Theo ông Trung, hiện nay Hội An chỉ còn những công trình sở hữu tập thể làm đúng theo nghị định nên phải chờ được cấp giấy phép. Bên cạnh đó, những ngôi nhà do người dân chưa có tiền đối ứng cùng với nguồn vốn của Nhà nước nên chưa được sửa chữa. Với đặc thù nhà ở và nhà cổ cấu thành nên di sản, buộc Trung tâm bảo tồn và quản lý di sản văn hóa Hội An phải linh động tìm cách “lách luật” để đảm bảo trong thời gian sớm nhất giữ lại được di tích và đảm bảo sự an toàn cho người dân sống tại đây.
Tuy nói là “lách luật” , nhưng theo ông Trung, thực tế Trung tâm làm theo Nghị định 60 do Chính phủ ban hành trước đây, là thẩm quyền của Trung tâm có thể cấp phép sửa chữa một số hạng mục. Điều quan trọng là sau khi tu bổ, sửa chữa, phải giữ di tích vẫn còn nguyên trạng, không biến dạng. Nếu Hội An tổ chức quy hoạch tổng thể thì phải có thẩm định, ý kiến từ các Bộ. Nhưng nếu chỉ trùng tu những hạng mục nhỏ thì nên để địa phương tự quyết. Thành phố Hội An và tỉnh Quảng Nam cũng đã gửi văn bản đề nghị các bộ báo cáo Chính phủ để có sự điều chỉnh hợp lý về các nghị định này.