Hà Tĩnh quyết liệt đề xuất đóng cửa mỏ sắt Thạch Khê, vì sao?

Mỏ sắt Thạch Khê (huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh) được đánh giá là mỏ sắt lớn nhất Đông Nam Á với trữ lượng khoảng 544 triệu tấn. Dự án khai thác và tuyển quặng mỏ sắt Thạch Khê do công ty Cổ phần Sắt Thạch Khê (TIC) làm chủ đầu tư, nằm trên địa bàn 5 xã ven biển của huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh gồm xã Thạch Hải, Thạch Khê, Đỉnh Bàn, Thạch Trị và Thạch Lạc.Số hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp là 4.437 hộ, 18.951 nhân khẩu.

Từ năm 2008 đến năm 2011, chủ đầu tư đã triển khai thực hiện thử nghiệm công nghệ và bóc đất tầng phủ đến độ sâu -34m so với mực nước biển, thu hồi 3 nghìn tấn quặng. Từ năm 2011 đến nay, dự án dừng hoạt động theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 164/TB-VPCP ngày 11/7/2011 của Văn phòng Chính phủ để tái cơ cấu lại cổ đông của Công ty Cổ phần Sắt Thạch Khê, giải quyết các vấn đề giải phóng mặt bằng, tái định cư cho người dân.

Liên quan đến dự án mỏ sắt Thạch Khê, tỉnh Hà Tĩnh đã có nhiều văn bản báo cáo, kiến nghị lên Trung ương. “Quá trình triển khai còn nhiều bất cập, quy mô dự án rất lớn, vị trí sát biển, thời gian khai thác mỏ dài nhưng các báo cáo, trình tự về đầu tư xây dựng còn sơ sài, đơn giản, nhất là giải pháp kỹ thuật, đảm bảo môi trường, giải pháp huy động vốn”, văn bản số 09/KL-TU ngày 22/12/2016 của Thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh nêu. Tiếp đó, ngày 30/12/2016 tỉnh Hà Tĩnh có văn bản số 7278/UBND-CN gửi Chính phủ, báo cáo về một số bất cập của dự án trong dây chuyền công nghệ, tác động đến môi trường cũng như hiệu quả KT-XH, chuyển đổi nghề cho lao động địa phương.

Mỏ sắt Thạch Khê có vị trí sát biển, điều kiện địa chất thủy văn phức tạp, rủi ro cao khi khai thác mỏ xuống sâu nên đòi hỏi yêu cầu rất cao về giải pháp kỹ thuật và trình độ công nghệ. Trong khi đó, Dự án thực hiện bằng công nghệ khai thác mỏ lộ thiên, đây là công nghệ khai thác truyền thống có tác động lớn đến môi trường và còn có quá nhiều quan ngại không chỉ đối với lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh mà còn lấy ý kiến của các chuyên gia đầu ngành. Các tính toán và giải pháp về ổn định bờ mỏ và thoát nước mỏ khi khai thác xuống độ sâu -145m trong dự án là chưa chắc chắn, chưa an toàn trong trường hợp rủi ro.

Tại báo cáo số 5383/UBND-KT ngày 07/9/2018 gửi Ủy ban Kinh tế Quốc hội, UBND Hà Tĩnh chỉ ra hàng loạt bất cập. Riêng với phương án sử dụng ô tô để vận chuyển trong mỏ, với công suất giai đoạn 1 là 5 triệu tấn/năm nếu vận chuyển tần suất 300 ngày/năm, thì cần 709 chuyến xe/ ngày, cứ 2 phút/chuyến; đồng thời trong mỏ tốc độ đạt khoảng 10km/h sẽ tạo ra lưu lượng xe lưu thông dày đặc. Với dự án giai đoạn 2 đạt 10 triệu tấn/năm thì khối lượng đạt 17 triệu tấn/năm nên phương án vận chuyển ô tô trong mỏ là không khả thi. Mặt khác, dự án chưa thể hiện rõ hệ thống đường giao thông trong mỏ, kể cả dự phòng cứu nạn và giải tỏa ách tắc giao thông.Việc vận chuyển quặng từ mỏ về nơi luyện bằng đường bộ sẽ rất khó khăn; lưu lượng xe lớn, khả năng chịu tải của đường bộ là khó có thể đáp ứng, chất lượng đường nhanh xuống cấp dẫn đến quá tải so với năng lực hạ tầng, dễ gây mất an toàn giao thông, ô nhiễm môi trường…

UBND tỉnh Hà Tĩnh cho rằng, việc đánh giá về vấn đề tụt nước ngầm trong báo cáo Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) rất sơ sài, không đề cập đến mức độ, phạm vi ảnh hưởng do tụt nước ngầm của các giai đoạn khai thác, chưa đánh giá được mức độ thiệt hại do tụt nước ngầm gây ra đối với sản xuất, cây cối, hoa màu và sinh hoạt của người dân. Khi mực nước ngầm bị tụt, sự xâm nhập mặn sẽ gia tăng.