Hôm 10/7, Chính phủ Đức đã công khai yêu cầu trục xuất trưởng đại diện của CIA tại Berlin. Một yêu cầu tương tự chưa từng được đưa ra đối với những người đồng sự Nga.
Vụ xì-căng-đan gây chia rẽ mối quan hệ đồng minh Đức-Mỹ có nguyên do sâu xa của nó. Trong nhiều thập niên, các quan chức tình báo Mỹ đã phái các điệp viên tới Đức mà Berlin không hề biết, một phần do lo ngại tình hình an ninh Đức bị Nga tác động.
CIA và những đồng sự Đức đã phối hợp chặt chẽ trong nhiều năm nhằm chống khủng bố và cản trở những tham vọng hạt nhân Iran. Nhưng dù hợp tác trong các vấn đề này, CIA từ lâu đã cho rằng tình báo và an ninh Đức đã bị điệp viên nước ngoài thâm nhập.
Gián điệp Nga có nhiều kinh nghiệm hoạt động tại Đức. Tổng thống đương nhiệm Nga Vladimir Putin nổi tiếng về điều hành các điệp viên KGB từ năm 1985 tới 1990 ra khỏi Dresden, thành phố Đông Đức sau đó theo Đông Đức xã hội chủ nghĩa.
Những người kế nhiệm của Putin vẫn ở Đức, dù ở mức độ quan hệ thấp hơn. Một quan chức tình báo cao cấp của Mỹ cho biết “Có sự hiện diện lớn của Nga tại Đức”.
Trong khi đó, một sỹ quan CIA cao cấp đã nghỉ hưu cho rằng “Cơ quan tình báo Đức (Bundesnachrichtendienst –BND) không phải là một cơ quan tình báo hiệu quả trong nhiều năm”. “Chúng tôi luôn lo ngại ràng Đức có những điệp viên hai mang làm việc cho Liên Xô cũ và sau này là Nga.”
Một phần mối quan ngại hiện tại về các hoạt động của Đức bắt nguồn từ sự hạn chế của cơ quan an ninh Đức Bundesamt für Verfassungsschutz (BFV) so với FBI. Một cựu sỹ quan tình báo Mỹ đặc trách các vấn đề châu Âu cho rằng, BFV nổi tiếng trong phát hiện, vô hiệu hóa các mối đe dọa bên trong nước Đức, nhưng không chuyên về phản gián – săn bắt các điệp viên hai mang của nước ngoài cài cắm vào làm gián điệp.
Các mối liên hệ của Nga với Đức đã vượt ra ngoài lĩnh vực tình báo và an ninh. Các nhà thầu quốc phòng của Đức đã giúp đào tạo và trang bị cho Quân đội Nga.
Gần đây, tạp chí Foreign Policy đưa tin “Đức duy trì mối quan hệ thân thiết hơn với Nga hơn bất cứ nước nào trong Liên minh châu Âu –EU. Đức là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Nga… trong khi Nga bán cho Đức tới 1/3 lượng khí ga và dầu mỏ.”
Sau khi thôi giữ chức vào năm 2005, cựu Thủ tướng Đức Gerhard Schroder trở thành chủ tịch hội đồng cổ đông của dự án khí ga Nord Stream. Đây là dự án bơm khí ga Nga thẳng tới Đức.
Điều này đã vấp phải sự phản đối gay gắt từ phe đối lập tại Đức, bởi Schroder với tư cách là Thủ tướng đứng ra chi trả 1 tỷ euro chi phí xây dựng đường ống dẫn khí đốt Nord Stream.
Schroder với tư cách là một công dân cá thể đã đưa ra những lời lẽ ủng hộ Nga, gần đây còn so sánh sự sáp nhập Crimea của Nga với sự can thiệp của NATO vào Kosovo.
CIA thực hiện các hoạt động do thám tại Đức trong nhiều thập niên mà không cho Đức biết. Tất nhiên, Đức là một đồng minh, Mỹ cam kết không tuyển dụng các điệp viên Đức và sẽ thông báo cho Đức biết tất cả các hoạt động của mình tại Đức.
Một sỹ quan CIA nghỉ hưu cho biết, mối quan hệ của CIA với BND tương tự mối quan hệ của họ với tình báo Israel, Mossad. “Chúng tôi hợp tác với họ, nhưng chúng tôi không bao giờ tin họ hoàn toàn”
Hôm 11/7, hãng tin Bloomberg đưa tin Tổng thống Obama đã chỉ thị cho Đại sứ Mỹ tại Berlin đưa ra đề xuất nâng cấp quan hệ tình báo với Đức lên mức tương đương quan hệ với nhóm “5 con mắt” (gồm Mỹ và 4 nước nói tiếng Anh có quan hệ tình báo với CIA gồm Australia, Canada, New Zealand và Anh).
Tuy nhiên, Thủ tướng Đức Angela Merkel vẫn đang tức giận sau những tiết lộ về hoạt động gián điệp của NSA đối với bà qua điện thoại di động cá nhân.