COVID-19, cuộc chiến với 'kẻ thù giấu mặt'

Khi cả nước bước vào kỳ nghỉ lễ 30/4 và 1/5 cũng là lúc TPHCM xuất hiện những ca bệnh đầu tiên trong đợt bùng phát dịch COVID-19 lần thứ tư. Sau giải mã trình tự gen, các biến chủng Châu Phi, biến chủng Anh lần lượt được ghi nhận ở những ca bệnh có lịch sử từng di chuyển đến Hải Phòng hoặc chùm ca bệnh của quán bánh canh O Thanh trên đường Nguyễn Đình Chiểu, quận 3.

Nỗ lực khoanh vùng xét nghiệm dập dịch từng bước khống chế rất hiệu quả các chuỗi lây nhiễm trên. Tuy nhiên, cùng thời điểm đó, nỗi kinh hoàng mang tên biến chủng Ấn Độ (Delta) xuất hiện tại nhóm Hội thánh Truyền giáo Phục Hưng trên địa bàn quận Gò Vấp, TPHCM.

Từ ổ dịch với số lượng rất ít những người tham gia sinh hoạt ở điểm nhóm truyền giáo, số ca bệnh bắt đầu lan nhanh trong cộng đồng, liên tiếp các chuỗi lây nhiễm được phát hiện có liên quan đến nhau hoặc những ổ dịch mới xuất hiện không xác định được nguồn lây nhiễm. Số ca bệnh bắt đầu tăng từ vài chục người lên hàng trăm ca dương tính với SARS-CoV-2 được ghi nhận mỗi ngày.

Từ cuối tháng 5/2021, Bộ Y tế nhận định, dịch bệnh trên địa bàn TPHCM đã qua nhiều chu kỳ lây nhiễm, dịch có thể xuất hiện trong cộng đồng từ lâu, thấm sâu, lan rộng. Liên tiếp các nỗ lực khoanh vùng, điều tra truy vết, lấy mẫu test nhanh, xét nghiệm PCR để phát hiện sớm ca bệnh nhằm điều trị kịp thời với nỗ lực dập dịch bảo vệ sức khỏe của cộng đồng đã bị biến chủng Delta “bẻ gãy”.

Hệ thống phòng ngự của lĩnh vực y tế dự phòng đã không thể thực hiện được mục tiêu “thần tốc” đi tắt đón đầu để ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm. Số ca mắc COVID-19 bắt đầu tăng cao, từ vài trăm bệnh nhân mỗi ngày lên vài nghìn mỗi ngày trong sự bất lực, kiệt sức của nhân viên y tế và các lực lượng tham gia ở tuyền đầu chống dịch. Áp lực bệnh nhân từ cộng đồng bắt đầu đè nặng lên hệ thống điều trị...

Để tránh nguy cơ lây nhiễm cho các nhóm bệnh nhân khác, các trung tâm cách ly tập trung của TPHCM và tại các quận huyện đã hoạt động hết công suất. Thời gian đầu, số ca bệnh trở nặng chưa nhiều nên các bệnh viện dã chiến được lập từ những đợt dịch trước tại Củ Chi, Cần Giờ cơ bản đáp ứng được việc thu dung, điều trị.

Khi bệnh nhân tăng lên hàng nghìn ca mỗi ngày kéo theo số ca bệnh nặng tăng nhanh, các bệnh viện tuyến quận huyện đã phải chuyển trạng thái sang hoạt động theo mô hình tách đôi (nửa điều trị COVID-19 nửa còn lại điều trị bệnh lý thông thường). Các bệnh viện tư cũng tham gia tiếp nhận điều trị bệnh nhân COVID-19 nhưng vẫn không đủ đáp ứng. Hệ thống 16 bệnh viện dã chiến cùng các cơ sở điều trị với tổng công suất 50.000 bệnh nhân nhanh chóng rơi vào quá tải.

Khi các bệnh viện dã chiến, bệnh viện được phân theo 5 tầng điều trị từ mức độ có triệu chứng đến nặng và nguy kịch bị lấp đầy, ngành y tế đã quyết định cách ly F0 không triệu chứng tại nhà, Bộ Y tế lập thêm 5 Bệnh viện và Trung tâm Hồi sức COVID-19 với quy mô 3.000 giường do các bệnh viện tuyến Trung ương chịu trách nhiệm chuyên môn, nhưng đưa vào hoạt động đến đâu thì quá tải xảy ra đến đó vì thiếu cả nhân sự và trang thiết bị.

Tính đến ngày 15/8/2021, đợt bùng phát dịch lần thứ 4 trên địa bàn TPHCM đã ghi nhận 147.929 trường hợp mắc COVID-19, trong đó 32.293 bệnh nhân đang điều trị. Chỉ riêng ngày 13/8 có tới 285 trường hợp tử vong vì COVID-19 được thống kê, và có thể số ca tử vong trên thực tế còn lớn hơn vì rất nhiều người tử vong ngoài cộng đồng.

Cuối tháng 7/2021, một bệnh nhân nam 28 tuổi điều trị tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương trong tình trạng rất nặng, phổi tổn thương, phải đặt ECMO. Tưởng như bệnh nhân không thể qua khỏi, nhưng sau khi được chuyển đến Bệnh viện Hồi sức COVID-19 và với nỗ lực điều trị của các bác sĩ, người bệnh đang từng bước vượt qua nguy kịch.

Một trường hợp khác là thai phụ 30 tuổi, mang song thai 25 tuần rơi vào tình trạng nguy kịch tại Bệnh viện điều trị COVID-19 Trưng Vương. Ngay khi nhận thông tin, các y bác sĩ hỏa tốc lên đường thực hiện ECMO và chuyển viện. Ngày 3/8, Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ phối hợp với các bác sĩ tại Bệnh viện Hồi sức COVID-19 thực hiện cuộc mổ bắt con với hy vọng “còn nước còn tát”, nhưng đáng tiếc cả hai cháu bé lần lượt ra đi sau khi rời bụng mẹ. Hiện sản phụ đang được tiếp tục điều trị trong tình trạng nặng, các bác sĩ đang nỗ lực làm tất cả những gì có thể để giảm bớt đau thương...

Hiện số ca bệnh ở TPHCM cần nhập viện điều trị tăng cao nhưng khả năng thu dung, điều trị hạn chế đang khiến các bệnh viện quá tải nghiêm trọng. Những người đang phải chịu nhiều áp lực, căng thẳng, mệt mỏi, đuối sức nhất lúc này chính là các y bác sĩ.

Theo BS Nguyễn Hoài Nam, Phó giám đốc Sở Y tế TPHCM, đến nay đã có hơn 900 y bác sĩ trực tiếp tham gia chống dịch, điều trị cho bệnh nhân bị mắc COVID-19. Ngoài những khó khăn vất vả trong công việc, các y bác sĩ còn đối mặt với những rủi ro rất lớn khi biến chủng Delta lây nhiễm rất cao. Lực lượng y tế đang nỗ lực làm việc bằng ý chí để giành giật sự sống cho bệnh nhân với mục tiêu cứu chữa được càng nhiều người bệnh càng tốt.

Tại Bệnh viện Hùng Vương, nhiều nước mắt đã rơi. “Chúng tôi điều trị cho nhóm bệnh nhân là các thai phụ mắc COVID-19, người bình thường khi nhiễm bệnh đã mệt, thai phụ mắc COVID-19 rủi ro hơn nhiều lần. Các bác sĩ cùng lúc phải điều trị để giữ lại cho một bệnh nhân nhưng hai sinh mạng, có những bệnh nhân không thể qua khỏi nhưng nhiều em bé đã chào đời an toàn trong những giọt nước mắt hạnh phúc của chính người mẹ và nước mắt vui sướng của các y bác sĩ. Sự sống của bệnh nhân đang là động lực tiếp thêm sức mạnh để chúng tôi chiến đấu với quyết tâm chiến thắng dịch bệnh” – PGS.TS.BS Hoàng Thị Diễm Tuyết, Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương nói.

Bên cạnh những đau thương mất mát trong cuộc chiến, nỗ lực của các y bác sĩ đã mang lại sự sống và hạnh phúc cho nhiều người từng trong cơn thập tử nhất sinh. Tính đến ngày 15/8/2021, các bệnh viện trên toàn thành phố đã điều trị khỏi cho 70.727 bệnh nhân COVID-19. Trong đó, có nhiều trường hợp nguy kịch, tưởng đã không qua khỏi. Nhiều bệnh nhân được điều trị khỏi hiện đã tình nguyện tham gia vào hoạt động chống dịch, hỗ trợ các y bác sĩ trực tiếp chăm sóc cho F0 đang điều trị.

Bất chấp nỗ lực phòng chống của cả cộng đồng, dịch COVID-19 vẫn đang ngày càng nguy hiểm, số người mắc duy trì ở mức cao khiến các cơ sở thu dung, điều trị ngày càng quá tải. Hiện nay, bệnh nhân không có triệu chứng hoặc biểu hiện nhẹ đang cách ly, theo dõi tại nhà. Những trường hợp trở nặng, tử vong tại nhà vì không tiếp cận được dịch vụ y tế ngày càng nhiều.

Tính đến ngày 15/8, tại số trường hợp F0 đang cách ly, theo dõi, điều trị tại nhà ở TPHCM là 35.900 người. Trong đó có 11.444 trường hợp F0 mới và 24.456 trường hợp F0 sau xuất viện về tiếp tục cách ly, theo dõi tại nhà. Số trường hợp F0 đang cách ly, theo dõi, điều trị các cơ sở cách ly tập trung quận, huyện là 13.056 người.

BS Nguyễn Hoài Nam, Phó giám đốc Sở Y tế TPHCM cho biết, với những trường hợp F0 đang theo dõi y tế tại nhà, Sở Y tế đã có hướng dẫn cụ thể về các giải pháp chủ động chăm sóc, sử dụng thuốc cho từng trường hợp cụ thể. Thành phố đang chủ động tăng cường thêm xe cứu thương, tăng khả năng tiếp nhận cuộc gọi hỗ trợ người dân qua tổng đài 1022, lực lượng y tế trực tiếp tư vấn là những chuyên gia, bác sĩ đầu ngành. Bên cạnh đó, thành phố đang tiếp nhận thông tin, điều phối bệnh nhân trên toàn thành phố qua tổng đài của Trung tâm Cấp cứu 115.

Tuy nhiên, những trường hợp F0 đang theo dõi y tế tại nhà khó tiếp cận với sợ hỗ trợ về mặt y tế ngày càng nhiều. Trên lý thuyết, khi nào bệnh có biểu hiện chuyển nặng như sốt cao, khó thở, chỉ số oxy máu giảm xuống dưới 95% thì cần chủ động liên hệ với y tế để được đưa tới bệnh viện. Nhưng hiện nay hầu hết các bệnh viện đều đã quá tải, y bác sĩ không muốn bỏ mặc bệnh nhân nhưng không thể tiếp nhận thêm vì không đủ nhân lực, không đủ trang thiết bị cứu chữa. Không ít người bệnh đã tử vong tại nhà hoặc tử vong trước khi đến bệnh viện...

“Trung bình một ngày hiện nay, tôi đang tiếp nhận, hỗ trợ qua điện thoại, hỗ trợ trực tuyến cho khoảng 500 bệnh nhân. Có giáo xứ chỉ trong vài ngày đã có hàng chục người chết vì COVID-19, có những gia đình quá nhiều người nhiễm nhưng nỗ lực tiếp cận y tế trở nên vô vọng. Sáng nay, có người bệnh liên hệ nhờ tôi tư vấn chuyên môn, họ quá bế tắc, người trong gia đình muốn nhảy lầu tự tử. Tôi không biết phải làm gì hơn ngoài sự động viên an ủi, hỗ trợ tư vấn bằng tất cả những gì có thể cho người bệnh và thân nhân của họ” – BS Trương Hữu Khanh, cố vấn chuyên môn khoa Nhiễm, Bệnh viện Nhi Đồng 1, TPHCM xót xa chia sẻ với Báo Tiền Phong.

Để chủ động ứng phó trong tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, số ca bệnh tăng cao ngày 14/7 TPHCM đã khẩn trương lập 312 tổ phản ứng nhanh cấp cứu F0 cách ly tại nhà trên tất cả các phường xã thị trấn và công bố số điện thoại để người dân tiện liên lạc khi cần. Mỗi tổ phản ứng nhanh gồm các bác sĩ, điều dưỡng của Trạm Y tế và tình nguyện viên, Công an, Đoàn thanh niên… Khi F0 có triệu chứng chuyển bệnh sẽ gọi cấp cứu 115 và tổ phản ứng nhanh tại địa phương.

Ngoài hướng dẫn người dân tự chăm sóc sức khỏe và sử dụng các loại thuốc thì thuốc kháng virus dự kiến sẽ được thí điểm thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Trạm y tế sẽ lập “phiếu theo dõi sức khỏe” của người cách ly tại nhà dựa vào thông tin khai báo y tế hằng ngày của người cách ly qua ứng dụng “khai báo y tế điện tử”. Nhân viên y tế sẽ gọi điện, nhắn tin để thăm hỏi và sàng lọc các triệu chứng nguy cơ, kịp thời thông tin cho tổ phản ứng nhanh đến vận chuyển người bệnh tới bệnh viện điều trị. Bên cạnh đó, đội y tế lưu động sẽ đến thăm khám tại nhà đối với các trường hợp nghi ngờ F0 thuộc nhóm nguy cơ cao để kịp thời đưa tới cơ sở thu dung, điều trị.

Ngày 15/8/2021, TPHCM quyết định kéo dài thời gian cách ly xã hội thêm 1 tháng theo Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ. Thành phố đặt mục tiêu sẽ khống chế được dịch COVID-19 vào giữa tháng 9/2021 với các chiến lược quan trọng, trong đó tập trung vào điều trị để giảm ca tử vong và đẩy mạnh chích ngừa vắc xin để sớm đạt miễn dịch cộng đồng.

Cộng dồn tất cả các đợt tiêm đến hết ngày 14/8/2021, TPHCM đã có gần 4,5 triệu người được chủng ngừa vắc-xin COVID-19, công tác tiêm chủng diễn ra thuận lợi, tất cả người đã được tiêm đều an toàn. Ông Nguyễn Văn Nên, Bí thư Thành ủy TPHCM khẳng định, vắc-xin ngừa COVID-19 chính là “chìa khóa” để bảo vệ sức khỏe và sinh mạng của người dân. Từ thực tế trên, TPHCM đã đặt mục tiêu mang về nguồn vắc-xin chất lượng với số lượng nhiều nhất có thể để chích ngừa cho cộng đồng. TPHCM đang chủ động đàm phán để mua khối lượng lớn vắc xin Moderna.

Hiện nay, thành phố đã giới thiệu Công ty TNHH Một thành viên Dược Sài Gòn (Công ty Sapharco), Tập đoàn VinaCapital tiến hành đàm phán với Công ty TNHH Zuellig Pharma là đại diện sản xuất của Moderna để mua 5 triệu liều vắc xin cho thành phố. Đồng thời, tiếp tục thương lượng để mua thêm 10 triệu liều khác, dự kiến từ nay đến quý II năm 2022 sẽ có khoảng 15 triệu liều vắc-xin của hãng trên sẽ được nhập về TPHCM.

Trong bối cảnh nguồn vắc-xin ngừa COVID-19 đang khan hiếm trên thế giới, hiện TPHCM đang tận dụng những nguồn lực hiện có để sớm hoàn tất chiến lược tiêm chủng với mục tiêu chích ngừa cho 70% dân số trên 18 tuổi trong tháng 8/2021. Sau khi đưa 1 triệu liều vắc xin Sinopharm của Trung Quốc sản xuất vào chủng ngừa, ngày 14/8 vừa có thêm 1 triệu liều Sinopharm được vận chuyển thành công từ Trung Quốc về TPHCM đang chờ Bộ Y tế kiểm định chất lượng trước khi đưa vào sử dụng.

TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới, TPHCM cho biết, không có loại vắc xin nào ngăn chặn được 100% nguy cơ nhiễm bệnh cho cơ thể sau khi tiêm. Tuy nhiên, vắc-xin COVID-19 đang giúp phòng tránh nguy cơ lây nhiễm và ngăn chặn bệnh diễn tiến nặng. Thực tế các trường hợp đã chích ngừa nhưng nhiễm bệnh, kháng thể trung hòa từ vắc xin đã “đánh chặn” không cho virus xâm nhập vào tế bào trong các cơ quan của cơ thể giúp giảm đi quá trình gây tổn thương tế bào ở phổi, tim, thận, gan…

Vắc xin đã ngăn chặn hiệu quả quá trình gây bệnh lý của COVID-19, tránh được nguy cơ kích hoạt cơn bão cytokine trong cơ thể bệnh nhân. Do đó những người đã được tiêm vắc xin nhiễm dù kết quả xét nghiệm dương tính nhưng sẽ không có biểu hiện triệu chứng hoặc có triệu chứng thì biểu hiện bệnh cũng rất nhẹ, hiếm xuất hiện biến chứng nặng hoặc dẫn đến tử vong.

Một chiến lược quan trọng khác đang được kỳ vọng sẽ mang đến cơ hội lớn cho cuộc chiến chống dịch là việc Bộ Y tế đưa vào sử dụng những loại thuốc mới để điều trị cho người bệnh. Theo đó, từ ngày 16/8 Bộ Y tế triển khai chương trình thí điểm điều trị có kiểm soát các F0 tại nhà và cộng đồng trên địa bàn TPHCM. Bệnh nhân sẽ được cung cấp thuốc và chăm sóc dinh dưỡng, thể chất, tinh thần. Thuốc triển vọng được sử dụng trong chương trình là Molnupiravir - một trong những thuốc kháng virus giúp giảm nhanh nồng độ virus trong cơ thể người nhiễm.

Theo BS Trương Hữu Khanh, thuốc Molnupiravir được thí điểm có thể sẽ tạo được bước ngoặt trong cuộc chiến với COVID-19, giúp bệnh nhân F0 tại nhà tránh được diễn tiến nặng. Bên cạnh đó, thuốc có tác dụng nhanh, giảm tải lượng virus sẽ mang lại hiệu quả khả thi trong việc ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm từ người bệnh cho người lành, giúp giảm số ca mắc COVID-19 trong cộng đồng.