Theo bà Nguyễn Thị Lan Hương, Viện trưởng Khoa học Lao động (Bộ LĐ-TB&XH), hiện có đến 70% lực lượng lao động thuộc khu vực không chính thức, chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp (phần lớn là lao động nữ). “Luật BHXH 2014 có thêm nhiều điều kiện, phương thức đóng để khuyến khích người lao động (NLĐ) tự do tham gia. Tuy nhiên, Luật cũng nên bổ sung các chế độ ngắn hạn để hỗ trợ NLĐ khi đóng BHXH tự nguyện”, bà Hương nói.
Ông Trần Hải Nam, Vụ phó BHXH - Bộ LĐ-TB&XH nói rằng, chính sách BHXH tự nguyện hướng đến an sinh xã hội lâu dài, hướng NLĐ tự do được hưởng chế độ dài hạn là hưu trí, tử tuất. Luật BHXH 2014 có các quy định như hạ mức sàn làm căn cứ đóng để tạo cơ hội cho nhiều NLĐ được tham gia BHXH tự nguyện hơn. Các chế độ ngắn hạn như ốm đau, tai nạn, thai sản hiện chưa được quy định trong Luật BHXH, do chưa có những quy định rõ ràng về xác định quan hệ lao động.
Chế độ ngắn hạn này thường phải gắn với các quan hệ lao động. Như tai nạn lao động, NLĐ phải chứng minh được thời gian, địa điểm làm việc, trong BHXH tự nguyện. Quan hệ này không rõ ràng. Trường hợp NLĐ làm nghề tự do khiến việc xác định tai nạn lao động rất khó vì thiếu các yếu tố của quan hệ lao động.
Đại diện Vụ BHXH cho rằng, với càng nhiều chế độ đãi ngộ sẽ nâng mức sàn đóng BHXH lên cao, khiến NLĐ tự do khó tiếp cận. Hiện, mức đóng BHXH bắt buộc là 26%, trong đó quỹ BHXH dành hưu trí, tử tuất chiếm 22%; quỹ BHXH dành cho ốm đau, thai sản chiếm 3% và 1% dành cho quỹ BHXH tai nạn lao động. NLĐ đóng BHXH tự nguyện hưởng 2 chế độ tử tuất, hưu trí nên chỉ phải đóng mức 22%, nếu hưởng thêm các chế độ khác thì mức đóng sẽ tăng lên.
Tuy nhiên, đại diện Vụ BHXH cũng cho biết: “Sắp tới khi yêu cầu của NLĐ cao hơn, khả năng đóng góp của họ tốt hơn; Vụ BHXH sẽ nghiên cứu, cân nhắc việc thiết kế chính sách để NLĐ có thêm các chế độ ngắn hạn như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động”.
Quy định của Luật BHXH 2014, đối tượng tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam trong độ tuổi lao động và không tham gia BHXH bắt buộc. Mức đóng BHXH tự nguyện bằng 22% mức chuẩn nghèo ở nông thôn. NLĐ đóng trực tiếp cho cơ quan BHXH quận, huyện nơi cư trú theo một trong các phương thức: Hằng tháng, hằng quý hoặc 6 tháng 1 lần. Khi hết tuổi lao động (nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi), NLĐ đóng đủ 20 năm sẽ được hưởng chế độ hưu trí. Nếu NLĐ không may qua đời, thân nhân sẽ được hưởng chế độ tử tuất.