Voi Cu Sứt và những chiếc bẫy tàn độc

Cuộc cứu hộ voi đầu tiên trong rừng thẳm

Đúng vào ngày Quốc tế về Đa dạng sinh học 6 năm trước (22/5/2013), chú voi Cu Sứt ở tuổi lên 5 được lực lượng phối hợp giữa Trung tâm Bảo tồn voi Đắk Lắk (TTBTV) và Vườn Quốc gia Yok Đôn (VQGYĐ) tổ chức thả về rừng sau 8 ngày chăm sóc đặc biệt.

Chú voi con này khi đó khoảng 5 tuổi, có đôi ngà cân xứng, đẹp, dài hơn hai tấc, vòi voi bị 1 chiếc bẫy cặp kẹp cứng. Bàn chân trái của voi cũng bị sợi cáp của một chiếc bẫy thòng lọng siết chặt, nhiễm trùng nặng. Voi hoang sợ hãi lẩn trốn nên đoàn cứu hộ gồm cả chục cán bộ nhân viên của 2 đơn vị VQGYĐ, TTBTV cùng các nài voi giỏi và 1 cặp voi lớn đã thuần dưỡng phải lùng sục, bao vây cả tuần lễ mới dong được chú voi bị thương này về, cột vào thân cây cổ thụ sau trạm kiểm lâm số 9 để cứu chữa.

Cuộc điều trị công phu diễn ra mới được 8 ngày, các vết thương chưa lành hẳn thì lại có 1 đàn voi hoang kéo về vùng rừng này. Cảnh giác khả năng đàn voi rừng có thể tấn công khu điều trị để cứu voi con, lực lượng phối hợp phải quyết định thả lại Cu Sứt về rừng, với hy vọng môi trường tự nhiên có thể giúp Cu Sứt lành hẳn các vết thương.

Tôi-PV Tiền Phong được chứng kiến cảnh nài voi Y Mức dũng cảm cưỡi lên lưng Cu Sứt để cắt đứt các múi dây trói trên gáy nó trong sự bảo vệ và dỗ dành khôn ngoan của bà voi bảo mẫu Bun Khăm. Rồi Cu Sứt chạy nhanh vào rừng sau khi được thả.

Đầu năm 2015, lại thêm một Cu Sứt nữa trở thành voi hoang tật nguyền do bị vướng bẫy. Chú voi này được đặt tên Jun, là một con voi đực khoảng gần 4 năm tuổi, được TTBTV và VQGYĐ phát hiện trong tình trạng chân trước và vòi nhầy nhụa máu mủ với sợi dây bẫy sét gỉ, càng giãy rụa càng bị siết chặt.

Cuộc điều trị cho voi Jun được nhiều chuyên gia bảo vệ động vật hoang dã quốc tế chú ý, vào cuộc hỗ trợ. Các “bác sỹ voi” đã phải cắt bỏ các ngón và một phần đế của bàn chân trái trước đã bị hoại tử. Vòi của Jun cũng tổn thương vĩnh viễn. Đến nay Jun đang được nuôi dưỡng, chăm sóc và cưng chiều, nhưng vẫn buồn bã như một hoàng tử cô độc trong khuôn viên vườn rừng bán hoang dã của TTBTV.

Ảnh voi Cu Sứt 6 năm trước ngà đã nhú hơn 2 tấc do PV Tiền Phong chụp 

Những chiếc bẫy tàn ác

Trong đợt đi thực tế vào rừng Vườn quốc gia Yok Đôn mới đây, đoàn nhà báo chúng tôi được ông Quách Xuân Tuyên - Trạm trưởng Trạm kiểm lâm số 5 cho xem rất nhiều loại bẫy thú được lén đặt trong các phân khu bảo vệ nghiêm ngặt tại Vườn. Ông Phạm Tuấn Linh - Phó giám đốc VQGYĐ cho biết tình trạng đồng bào di dân tự do đang sống trong vùng đệm của Vườn vẫn quen tập quán săn bắn, đặt bẫy thú rừng là một tệ nạn đau đầu, đáng lên án. Chỉ từ đầu năm đến nay, Vườn đã gỡ và tịch thu tới hơn 500 chiếc bẫy các loại, trong đó có loại bẫy có thể hại cả voi. Hiện trong diện tích hơn 100 nghìn hecta rừng của Vườn, ngoài những loại thú quý khác vẫn còn khoảng 80 con voi rừng thường xuyên di chuyển qua lại gần biên giới phía Tây, nên lực lượng kiểm lâm Vườn ngày nào cũng phải tuần tra gỡ bẫy.  

Tại Vườn quốc gia lớn thứ hai trên địa bàn Đắk Lắk, là Cư Yang Sin, tình hình cũng tương tự. Các cán bộ Vườn đều cho biết ở Cư Yang Sin, tệ nạn phá rừng ít hơn những nơi khác nhờ địa hình núi cao. Tuy nhiên nạn bẫy thú vẫn phổ biến, khó dứt dù lực lượng bảo vệ Vườn thường xuyên tổ chức tuyên truyền, phổ biến trong các thôn làng quanh vùng đệm về các quy định bảo vệ, cấm mua bán săn bắt, bẫy hại động vật hoang dã.

Từ tháng 3/2019, Trung tâm bảo tồn voi lại phát hiện Cu Sứt lại quay về, thường kiếm ăn trong rừng với một bà voi già khoảng 60 tuổi tên H’Non, thuộc sở hữu của một hộ dân ở huyện Buôn Đôn. Cán bộ nhân viên Trung tâm nhận định voi hoang Cu Sứt hiện đã khoảng 10 tuổi, là voi đực trưởng thành. Với vết thương chân vẫn còn đau thể hiện qua dáng đi khập khiễng, nếu bị gây khó chịu, voi Cu Sứt có thể giận dữ dẫn đến xung đột với người.

Để tránh tình huống voi Cu Sứt tấn công dân chúng, Trung tâm bảo tồn Voi đã tổ chức nhiều đợt tuyên truyền tới chính quyền và dân cư các xã nơi voi Cu Sứt thường về như xã Ea Wer- huyện Buôn Đôn (tỉnh Đắk Lắk), xã Ea Pô, xã Đăk Wil- huyện Cư Jút (tỉnh Đắk Nông); Nhắc nhở mọi người thường xuyên cảnh giác, đề phòng voi rừng tấn công hoặc phá hoại hoa màu, nhằm giảm thiểu thiệt hại hoặc nguy hiểm có thể xảy ra.

Mấy tháng qua, TTBTV đã có nhiều cuộc trao đổi, bàn bạc với các chuyên gia của Tổ chức Động vật châu Á, nhóm VEI (Sáng kiến cho voi Việt Nam), cùng lên Kế hoạch cứu hộ Cu Sứt lần nữa để chữa thương, vận động các tổ chức tài trợ kinh phí để triển khai kế hoạch cứu hộ. Chiều ngày 24/11/2019, trao đổi với PV Tiền Phong, ông Huỳnh Trung Luân cho biết nếu mọi việc thuận lợi, kế hoạch cứu hộ voi Cu Sứt lần thứ hai được lãnh đạo tỉnh thông qua, thì cuộc cứu hộ này sẽ được thực hiện ngay trong tháng 12, bằng cách lập khu điều trị dã chiến giữa rừng. Các chuyên gia quốc tế sẽ tham gia bắn thuốc mê, chữa vết thương cho voi Cu Sứt ngay tại vùng rừng mà nó thường lui tới.