Ông Russel cho biết, nội dung chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Obama bao gồm những vấn đề quá khứ, hiện tại và tương lai. Hai bên sẽ tiếp tục làm việc để vượt qua những vấn đề mà quá khứ để lại như di sản chiến tranh. Hai bên sẽ tiếp tục tăng cường thực hiện các chương trình, hoạt động, đẩy mạnh hợp tác giải quyết những thách thức tầm khu vực và toàn cầu. Hai bên cũng sẽ vạch ra định hướng cho tương lai, thúc đẩy đầu tư vào tài sản quý giá nhất của Việt Nam là giáo dục, thông qua các chương trình trao đổi về giáo dục, giao lưu học giả, đồng thời đầu tư vào tương lai chung của hai nước như Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP).
“Tăng cường quan hệ đối tác Hoa Kỳ - Việt Nam là thành tố quan trọng trong chính sách tái cân bằng sang châu Á Thái Bình Dương của Mỹ”, ông Russel nói.
Cụ thể, hai bên sẽ thảo luận về 5 lĩnh vực hợp tác:
Trên lĩnh vực kinh tế, Việt Nam là thành viên sáng lập của TPP. Mỹ cam kết hỗ trợ Việt Nam triển khai hiệp định quan trọng này.
Mở rộng hợp tác an ninh là một thành tố khác trong quan hệ đối tác, bao gồm hoạt động gìn giữ hòa bình, cứu trợ nhân đạo và ứng phó thiên tai, hợp tác nâng cao nhận thức trên biển.
Mỹ muốn tăng cường đầu tư vào thế hệ trẻ của Việt Nam thông qua các chương trình như Sáng kiến thủ lĩnh trẻ Đông Nam Á, các chương trình giáo dục học thuật, Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright…
Lãnh đạo hai nước cũng sẽ thảo luận các biện pháp ứng phó với những thách thức khu vực và toàn cầu mà biểu hiện rõ ràng nhất là đợt hạn hán nặng nề mà các nước sông Mekong đang gánh chịu. Ngoài ra còn có lĩnh vực y tế toàn cầu, các bệnh truyền nhiễm, chủ nghĩa khủng bố quốc tế…
Tại khu vực, hai nước đang phối hợp để hướng tới những trật tự, nguyên tắc chung được tôn trọng để đảm bảo quyền của các bên theo luật pháp quốc tế được thực hiện; yêu cầu các bên liên quan cần tiến hành các bước nhằm hạ nhiệt tình hình.
Hai bên sẽ tiếp tục giải quyết các vấn đề do chiến tranh để lại như rà phá bom mìn, tìm kiếm hài cốt lính Mỹ, xử lý dioxin ở sân bay Đà Nẵng.
Cuối cùng, hai nước tiếp tục thảo luận về mở rộng hợp tác nhân quyền, tiến tới cải cách pháp luật của Việt Nam. Ông Russel nói rằng đây là thành tố luôn được quan tâm trong quan hệ Việt – Mỹ.
Trả lời câu hỏi của phóng viên đề nghị xác nhận khả năng Mỹ sẽ dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vũ khí sát thương cho Việt Nam nhân chuyến thăm của Tổng thống Obama, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ cho biết: Đến nay chưa có quyết định nào về việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm đã được áp dụng nhiều thập kỷ nay. Nhưng vấn đề này thường xuyên được Mỹ xem xét định kỳ.
“Trong bối cảnh quan hệ đối tác toàn diện tiếp tục phát triển, chúng tôi sẽ tiếp tục thảo luận vấn đề này”, ông Russel nói.
Về câu hỏi chuyến thăm của Tổng thống Obama có ý nghĩa như thế nào khi nhiệm kỳ của ông sắp kết thúc, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh ai trở thành tổng thống Mỹ cũng phải vì lợi ích quốc gia của Mỹ.
Ông Russel khẳng định chính sách của Mỹ là ủng hộ quan hệ toàn diện với Việt Nam, mong muốn tăng cường quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa… với Việt Nam; mong muốn Việt Nam độc lập, ngày càng phát triển, đóng góp vào các vấn đề toàn cầu, tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền của họ.
“Lý do chúng tôi ủng hộ Việt Nam độc lập, vững mạnh, an toàn, tôn trọng nhân quyền vì những điều đó phục vụ trực tiếp lợi ích của Mỹ”, ông Russel nói.
“Tôi đã trải qua nhiều lần thay đổi chính phủ, tổng thống ở Mỹ, nhưng một điều chung là tất cả các tổng thống đều ủng hộ chính sách đối ngoại thúc đẩy các nguyên tắc và lợi ích. Các lợi ích và nguyên tắc của Mỹ luôn nhất quán, nên có chính phủ mới cũng luôn nhất quán như vậy”, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ khẳng định.
Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel.
Đảm bảo biển Đông mở cho mọi người
Trước câu hỏi về chủ đề biển Đông sẽ được thảo luận như thế nào khi ông Obama đến Việt Nam và hai bên có đưa ra cam kết cụ thể nào không hay phải đợi chính phủ mới, ông Russel nhấn mạnh Tổng thống Obama vẫn còn lãnh đạo nước Mỹ đến 20/1/2017. Ông Russel cho rằng tình hình trên biển Đông gây quan ngại sâu sắc với tất cả các nước chứ không chỉ các nước tuyên bố chủ quyền như Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei.
“Hòn đảo thuộc sở hữu của ai là vấn đề giữa một vài nước, nhưng phương thức hành xử trong vùng biển quốc tế là mối quan tâm của toàn thế giới. Nhiều nước đã bày tỏ quan ngại sâu sắc trước những hành động của nước lớn Trung Quốc khi cải tạo quy mô lớn, xây dựng và quân sự hóa các tiền đồn trên biển Đông”, ông Russel nói.
Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ cho biết, 2 ngày trước, khi dự cuộc họp của các quan chức cấp cao ASEAN tại Lào và gặp đại diện các chính phủ tham dự Hội nghị Đông Á, ông nhận thấy gần như tất cả các nước đều bày tỏ quan ngại về tình hình căng thẳng trên biển Đông. Gần như các ý kiến phát biểu đều bày tỏ luật pháp quốc tế được tôn trọng.
“Dù Mỹ là nước hùng mạnh nhất thế giới, các tàu, thuyền, máy bay của chúng tôi có thể đi lại bất kỳ đâu trên thế giới theo quy định của luật quốc tế, nhưng chúng tôi không ủng hộ việc các nước nhỏ không được hưởng những quyền như chúng tôi được hưởng”, ông Russel nói.
Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ cho biết tất cả những nước có tuyên bố chủ quyền trên biển Đông đều là nước bạn bè của Mỹ, và Mỹ có lợi ích trong bảo đảm trật tự ở khu vực. Vì thế, Washington đang làm việc với những nước liên quan, trong đó có Việt Nam, để tìm biện pháp ngoại giao, đảm bảo phát triển ổn định trong khu vực.
“Tôi tin vấn đề biển Đông sẽ được thảo luận kỹ trong chuyến thăm lần này của Tổng thống Obama”, ông Russel nói.
Về câu hỏi phải chăng các chiến dịch tự do hàng hải của Mỹ trên biển Đông dường như khiến các nước nhỏ liên quan trên biển Đông khó khăn hơn vì khiến Trung Quốc càng quân sự hóa mạnh hơn, ông Russel khẳng định: Những chuyến tuần tra của Hải quân Mỹ là quyền của Mỹ được luật quốc tế quy định, giống như quyền của Trung Quốc và Việt Nam. Mỹ đã thực hiện chính sách đó nhiều thập kỷ qua, nhằm thể hiện sự hiện sự ủng hộ của đối với một hệ thống quốc tế cởi mở.
“Nếu hải quân của một nước hùng mạnh nhất thế giới không thể thực hiện những hoạt động theo luật pháp quốc tế thì làm sao tàu, hải quân của những nước nhỏ hơn có thể thực hiện những điều như vậy? Nếu những tàu chiến, tàu hải quân không thực hiện được quyền chính đáng của mình thì các tàu của ngư dân, tàu chở hàng có thể làm điều đó mà không bị nước hùng mạnh cản trở?” ông Russel nói.
Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ khẳng định Mỹ không có tuyên bố chủ quyền nào và không mong sở hữu hòn đảo hay vùng biển nào trên biển Đông. Mỹ không muốn chiếm đoạt bất cứ thứ gì từ ai.
“Chúng tôi đang nỗ lực làm hai việc: giữ vùng biển mở cho mọi người, và bảo đảm các quyền theo luật quốc tế không bị xói mòn. Những chuyến tuần tra tự do hàng hải không phải hành động khiêu khích mà thể hiện quyền của người dân quốc tế”, ông Russel nói.