Sửa luật để dẹp nạn 'hoa hồng'

Con số trên cho thấy những “điểm đen” đáng báo động trong đấu thầu, mua sắm công, được phản ánh bởi chính DN trong cuộc khảo sát của Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI).

Gần 35% DN tham gia khảo sát quan niệm, việc chi trả “hoa hồng” để có thể trúng thầu là yêu cầu bắt buộc, luật “bất thành văn”. Hiểu đơn giản, cứ 3 DN, thì có 1 sẵn sàng chi “hoa hồng” để tăng khả năng trúng thầu. Tỷ lệ này càng cao cho thấy mức độ phổ biến của chi phí ngoài quy định càng lớn, và đã đến mức báo động khi hành vi này được xem là đương nhiên.

Đặc biệt, khảo sát của VCCI cho thấy, 10% việc này được thực hiện do cán bộ phụ trách thầu gợi ý. Tỷ lệ này ở lĩnh vực y tế cao hơn, lên tới 21,3%. DN chi “hoa hồng” để các bước chuẩn bị, nộp hồ sơ dự thầu được trơn tru hơn. Có trường hợp DN từ chối chi trả các khoản này, khiến tiến độ hoàn thành hồ sơ bị chậm trễ, không nộp được hồ sơ dự thầu, gây tổn thất lớn hơn khoản chi trả trên.

Ông Trương Đức Trọng, Ban Pháp chế VCCI cho rằng, những con số trên cho thấy hoạt động phòng chống dịch bệnh thời gian qua có thể bị một số cá nhân, tổ chức lợi dụng để mưu lợi bất chính. Điều này không chỉ vi phạm pháp luật, làm mất tính cạnh tranh lành mạnh của hoạt động đấu thầu, mà còn làm giảm hiệu quả công tác ứng phó đại dịch của cả nước, làm mất niềm tin nhân dân, đặc biệt đối với y đức của những cán bộ ngành y tế.

Theo ông Trọng, hàng loạt vụ việc sai phạm trong đấu thầu của các cơ sở y tế khiến nhiều cán bộ y tế bị khởi tố trong thời gian gần đây (trong đó có lãnh đạo trung tâm kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố trên cả nước, lãnh đạo cấp vụ, Bộ trưởng, Thứ trưởng Bộ Y tế) là cảnh báo nghiêm túc về việc cần khắc phục những kẽ hở trong hoạt động đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế.

Cần minh bạch hơn

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI cho rằng, y tế có thể chỉ là một trong các lĩnh vực đấu thầu bị phát hiện tiêu cực, do được đặc biệt chú ý trong 2 năm gần đây. Nhiều lĩnh vực khác như: đầu tư, xây dựng, giáo dục, tài nguyên - môi trường, mua sắm thường xuyên của các cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang, đơn vị sự nghiệp công lập, mua sắm của các DN nhà nước… cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ sai phạm nếu không được giám sát chặt chẽ.

“Điều này càng cho thấy tầm quan trọng của việc hoàn thiện khung khổ pháp lý cho hoạt động đấu thầu. Luật Đấu thầu (sửa đổi) đang trong thời gian xây dựng được kỳ vọng sẽ giúp các thủ tục đấu thầu minh bạch hơn, hạn chế các tiêu cực trong công tác lựa chọn nhà thầu..”, ông Tuấn nhận xét.

Nguồn tin từ ban soạn thảo cho biết, dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) đã tính đến các yếu tố phát sinh của ngành y tế. Nội dung sửa luật cũng làm rõ thêm trường hợp chỉ định thầu với thuốc, vật tư y tế,... Thời gian qua, Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ đã làm rõ, xử lý vướng mắc trong một số trường hợp: lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, xác định giá gói thầu, bằng việc ban hành Nghị quyết 30 của Quốc hội, Nghị quyết 78,79,86 của Chính phủ.

Tuy nhiên, liên quan đấu thầu, tổng thể hệ thống pháp luật cần được nhìn nhận, đánh giá lại. Việc hoàn thiện Luật Đấu thầu là chưa đủ, bởi bản chất luật này mới chỉ quy định thủ tục, còn nhiều vấn đề liên quan nằm ở Luật Giá, các văn bản chuyên ngành, luật khám chữa bệnh, thông tư liên quan.