Anh khẳng định “lõi” của mình vẫn là thi sĩ, và mối tình hoa có liên quan đến bệnh trầm cảm mà anh đã may mắn vượt thoát.
Một phần trong đêm nhạc của anh mang chủ đề “trầm cảm đô thị” trong đó con người bị sốc đến độ quay ra yêu hoa rồi cả đôi “quyết định rời bỏ Trái đất, đi lang thang trong vũ trụ và trở thành hai tín hiệu rập rờn bay lượn” như anh nói. Anh từng trải qua trầm cảm?
Tôi bị trầm cảm, một năm như “thiền sư”, chỉ ăn súp rau. Ở cái đáy của trầm cảm, thông thường nhiều người tự tử. Bởi nó không còn một ánh sáng cuối đường hầm nào. Mặc dù nó rất vô lý, không bao giờ nên tuyệt vọng như thế cả. Nó là căn bệnh xã hội. Nhân vật nam chính trong phim A Star Is Born bị như thế, dù đang là nhạc sĩ danh tiếng, nhiều show. Trầm cảm có thể do rượu, do thuốc lá, tài chính, đô thị. Có thể tôi bị trầm cảm do hư vô hay do… tiền duyên. Đó có thể là một loại trầm cảm mới.
Anh làm gì để vượt qua căn bệnh này?
Tự nhiên ăn rau 9-10 tháng xong chuyển qua ăn thịt thì hết thôi. Thực ra là tôi không làm nổi gì hết, buông tay rồi. Tôi là người tình cảm, lúc nào cũng cha mẹ ông bà. Bài hát của tôi nói lên điều đấy. Ở Pháp, tôi bị cắt đứt hoàn toàn khỏi bầu sữa ấy. Cộng thêm áp lực của việc học hành nghiên cứu, tôi thấy như mình chẳng còn gì.
Vậy tại sao anh còn đi Pháp?
Tôi có học bổng chính phủ. Lúc trước có hình dung ra cảnh phải xa gia đình, nhưng tôi rất khát khao, đầy hưng phấn đi đến một nơi mới với ngôn ngữ mới.
Anh đã kịp hoàn thành luận án tiến sĩ?
Đáng ra tôi phải hoàn thành luận án năm 2016, nhưng khi tôi quyết xách va-ly về nước có nghĩa là bỏ hết. Giáo sư nói: “Tiến ơi, chỉ còn 3 tháng thôi, tôi đưa cậu 30kg sách về Việt Nam làm tiếp luận án”. Nhưng tôi không trả lời luôn, mặt lạnh lùng đi về. Mặc dù quá trình lăn lộn làm đề tài đã xong rồi. Ba năm đầu qua đủ các cuộc tranh luận với các hội đồng. Đề tài quá mới, nghiên cứu về đô thị đa cực (tựa con người đa nhân cách). Khái niệm này sẽ là bá chủ trong tương lai khi không thể đoán được sự phát triển của đô thị. Chúng ta phải mường tượng trong tương lai, bộ mặt đô thị như thế nào, mới có cách mềm dẻo để định hướng. Lý thuyết này, tôi sẽ viết tiếp. Chứ giáo sư đã công nhận đề tài của tôi rồi thì quan trọng gì tấm bằng. Về lại nghêu ngao hát livestream được trăm like thì tiến sĩ để làm gì.
Tóm lại trầm cảm có triệu chứng gì?
Hồi đấy toàn bộ động lực trong con người tôi bị triệt tiêu hoàn toàn, kể cả động lực ăn. Nếu bị rồi mới biết. Còn nhiều người tuyên bố trên báo là trầm cảm thực ra là họ bị buồn, là “công chúa dẫm phải mùng tơi” thôi. Còn trầm cảm thật gần như không cứu được, tôi kể cũng là may mắn.
Cụ thể ai/điều gì đã kịp thời cứu thoát anh?
Có tí Dọc Mùng (tên gọi ở nhà của con gái nhạc sĩ- PV) xuất hiện. Thật, đương nhiên có một mầm sống mới, mình cũng cảm thấy mình cũng như một mầm sống mới luôn. Mình buộc phải vận động tiếp.
Còn trong quan hệ với… phụ nữ?
Bạn có thể quy hoạch được cuộc đời bạn, cũng như cả một quốc gia, cả Trái Đất, nhưng bạn không thể quy hoạch cuộc đời bạn cộng với một người phụ nữ.
Chính vì thế anh chưa có bài Vợ tôi, mà thay vào đó là Anh chỉ yêu em một quãng thôi?!
Bồ tôi đã không, Vợ tôi lại càng không dám viết. Vì viết phải đánh số phức tạp. Ai lại: “Sau đây tôi xin hát Vợ tôi 1”. Bi thảm. Nói chung trong chuyện vợ là bi thảm, không thể sắp xếp được.
Chuyển vào sống bên trong “người” mình yêu quả là ý tưởng rất hay. Đã có ai đầu tư xây nhà theo bản vẽ hình bông hoa của anh?
Năm 2005 tôi viết Bà tôi, và vẽ những bản thiết kế nhà hình bông hoa đầu tiên. Chưa lúc nào tôi cảm thấy nó không đẹp. Tôi rất tự tin vì sẽ vô cùng độc đáo ở Việt Nam nếu nhà hoa xuất hiện. Antoni Gaudi gần như là thần tượng của tôi, cả đời chỉ xây vài tác phẩm, nhưng du khách thế giới khi đến Tây Ban Nha đều phải ghé thăm. Đời KTS chả phải làm nhiều, nếu làm những thứ tuyệt tác đỉnh cao rồi, nó sẽ còn mãi với thời gian.
Nhà hoa của tôi từng có nhà đầu tư rồi nhưng anh ấy không may mắn trong bất động sản lắm, chứ anh ấy sẵn sàng bỏ ra 8 triệu đô xây 8 ngôi nhà của tôi ở Đà Lạt. Những thiết kế của tôi lẽ ra cập duyên từ 2007. Nếu duyên kiến trúc đấy đến, có khi tôi chả sáng tác nhạc, cũng chả đi Pháp. Có khi bây giờ tôi còn đang đi thiết kế ở Lào hay ở Nga chẳng hạn. Đi theo dòng kiến trúc điêu khắc đấy ở Việt Nam tôi cũng không có đối thủ, vì đâu ai nghĩ đến.
Tình hình sáng tác của anh sau khi bình phục?
Tôi viết điên cuồng. Sau khi trải qua trầm cảm, ví dụ khoảng một năm, bao giờ bạn cũng sẽ có nửa năm hưng cảm. Như cầu bập bênh, giải thoát năng lượng tích tụ trong một năm đó. Rồi dần dần bạn mới trở lại cân bằng. Thời điểm này, tôi cảm thấy cân bằng nhất. Hình như tôi đạt đến cảnh giới bất cứ cái gì cũng viết được. Ngày xưa có xúc cảm da diết nhớ về chuyện gì đó mới viết được. Bây giờ qua thăng trầm rồi, mình lặng rồi, có thể trong lòng mình đủ các chất liệu, kinh nghiệm, bản năng, đủ cả sự điều khiển bản thân, bất cứ đề tài nào tôi cũng viết được.
Với nhạc kịch múa rối Kiều (HCV LH Sân khấu Thử nghiệm Quốc tế 2019 tại Hà Nội- PV) người khác thường phải một năm, nhưng tôi viết đúng một tuần đủ tất cả những chủ đề vạch ra. Vừa đi công tác vừa viết mà vẫn xong, tất nhiên cùng với cả Trần Đức Minh nữa. Tôi đang ở giai đoạn chín muồi để đương đầu với các đề tài phức tạp hơn, các công việc lớn hơn, có tính chất tổng hợp hơn. Cũng như các mối quan hệ, những tình bạn trong âm nhạc cũng thế. Đều chín muồi hết.
“Kiểu gì tôi cũng sẽ tích lũy trong 10 năm nữa để xây những ngôi nhà hoa của mình. Mô hình đã có hết, trưng bày ở nhà tôi. Đã nghiên cứu công phu, đã kết hợp với những nhà điêu khắc giỏi nhất. Tôi đã tĩnh tâm, làm xong câu chuyện âm nhạc, xong câu chuyện văn chương, rồi sẽ sang câu chuyện đấy. Khoảng 60 tuổi ung dung dung xây một vài tác phẩm là xong!” Nguyễn Vĩnh Tiến