Theo Nghị định 71 (2010/NĐ-CP) hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở quy định, chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở thương mại có quy mô sử dụng đất từ 10 ha trở lên có trách nhiệm dành 20% diện tích đất xây dựng để xây dựng NƠXH. Bộ trưởng Xây dựng Trịnh Đình Dũng cũng nhiều lần khẳng định: Mục tiêu của NƠXH nhằm giúp người nghèo, người thu nhập thấp được hưởng các hạ tầng cơ sở hiện đại; chứ không đưa người nghèo sống tập trung một chỗ như một số nước đã thực hiện; vì rất dễ hình thành những khu ổ chuột.
Tuy nhiên, sau 4 năm triển khai thực hiện, quy định trên không thể thực hiện ở nhiều địa phương. Theo Ban chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường BĐS, quỹ đất dành cho xây dựng NƠXH tại các dự án tại TPHCM rất nhỏ, bằng 7,8% diện tích đất xây dựng nhà ở. Trên thực tế mới có 5,4 ha đất dành cho xây dựng NƠXH được bàn giao, nhưng cũng chưa triển khai xây dựng.
Trong số 89 dự án nhà ở (tại TPHCM) được quy hoạch có quy mô trên 10 ha, chỉ có 19 dự án quy hoạch bố trí quỹ đất cho NƠXH. Tương tự, trong số 312 dự án phát triển nhà ở đã được phê duyệt đầu tư hoặc chấp thuận đầu tư, chỉ có 13 dự án (có quy mô sử dụng đất 10 ha trở lên) với tổng diện tích 466 ha. Theo quy định, 13 dự án này phải dành 38,4 ha cho xây dựng NƠXH. Tuy nhiên mới chỉ có 1 dự án bàn giao 1 ha đất NƠXH.
Theo ông Nguyễn Thanh Toàn, Phó GĐ Sở Quy hoạch - Kiến trúc TPHCM, dự án từ 10ha trở lên phải trích 20% quỹ đất để xây dựng NƠXH; trong khi Luật Nhà ở quy định, NƠXH phải là chung cư. Như vậy, các dự án biệt thự cao cấp (phải dành 20% diện tích đất để xây dựng chung cư) làm NƠXH sẽ rất khó coi.
Việc các “ông lớn” trong lĩnh vực bất động sản “hắt hủi” NƠXH trong dự án lớn của mình khiến quỹ đất sạch trong thành phố “cạn kiệt”. Ông Nguyễn Văn Đa, Phó GĐ Cty Vinconex Xuân Mai, chủ đầu tư NƠXH Kiến Hưng, Ngô Thì Nhậm (Hà Đông, Hà Nội), chia sẻ: “Muốn làm NƠXH phải có quỹ đất sạch. Nếu làm NƠXH xa trung tâm thì không ai mua”.
Để tạo nguồn quỹ NƠXH, ông Nguyễn Thanh Toàn, cho rằng, UBND TP nên kiến nghị Chính phủ không chỉ dự án đầu tư có quy mô trên 10ha mới điều tiết 20% quỹ đất cho NƠXH, mà tất cả dự án đầu tư của doanh nghiệp đều phải thực hiện nghĩa vụ này.
Ông Vũ Ngọc Đạm, Trưởng phòng Phát triển nhà (Sở Xây dựng TP Hà Nội) cho biết, thời gian tới sẽ rà soát các dự án dành quỹ đất 20% cho NƠXH.