Không tờ rơi hay một tấm giấy mời, cuộc gặp mặt các cựu nữ sinh Đồng Khánh (Huế) đêm 12-3 tại Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu Quán Huế vẫn thu hút rất đông văn nghệ sĩ, trí thức, công chúng yêu mến Trịnh Công Sơn.
Diễm Xưa, nay về
Sinh thời, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng kể về cô gái Diễm Xưa như là sự liên hệ về một mối tình liêu trai, như thực như mơ; một dung nhan diễm kiều nhưng mong manh như chợt mơ hồ, tan biến.
Còn nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân (Huế) cũng từng tả Diễm Xưa là cô gái giống cha, dong dỏng cao, nét mặt thanh tú, bước đi thong thả nhẹ nhàng.
Diễm Xưa được nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết năm 1960, lấy từ ý Diễm của những ngày xưa.
Diễm Xưa từng được dịch ra tiếng Nhật dưới nhan đề Utsukushii mukashi, trở thành một trong 10 tình ca hay nhất mọi thời đại của Nhật Bản.
Diễm Xưa còn được đưa vào chương trình giáo dục về môn văn hóa Việt tại một trường đại học của Nhật Bản.
Năm 2004, Diễm Xưa là nhạc phẩm châu Á đầu tiên được Đại học Kansai Gakuin (Nhật) đưa vào chương trình giáo dục của mình trong môn Văn hoá và Âm nhạc.
Tuy vậy, nhà nghiên cứu này cũng bộc bạch, khi viết tác phẩm Trịnh Công Sơn, có một thời như thế, ông rất khó khăn trong việc tìm kiếm hình ảnh của cô Diễm Xưa để đưa kèm bài.
Diễm Xưa nổi tiếng, vượt ra khỏi biên giới Việt Nam từ lâu. Nhưng cô gái trong ca khúc thì rất hiếm người tận kiến, thậm chí cả những người Huế, nơi Diễm được cho là từng có thời gian dài sinh sống.
Một dấu hỏi lớn vẫn tồn tại lâu nay, nhân vật Diễm Xưa chỉ là một ảo ảnh, một mộng tưởng tình duyên vô thực hay...
Cuộc gặp mặt những cựu nữ sinh Đồng Khánh theo sáng kiến của nữ trí thức Việt kiều Thái Kim Lan (hiện sống ở Đức), với cả sự xuất hiện của nhân vật Diễm Xưa, đã gợi cho công chúng Huế nhiều tò mò.
Họ dự buổi gặp mặt để nghe nhạc Trịnh, nhưng cũng để được thấy một Diễm Xưa bằng xương bằng thịt. Để rồi đêm 12-3, Diễm Xưa đã thực sự về lại chốn xưa sau hàng chục năm xa Huế, để lần đầu tiên công khai chuyện tình cảm của chị với cố nhạc sĩ họ Trịnh.
Diễm Xưa kể rằng, tên thật là Ngô Thị Bích Diễm, người Hà Nội, theo gia đình vào Huế từ năm 1952. Cha là một giáo sư giảng dạy tại Trường Quốc học Huế. Chị từng học trung học tại Trường Nữ sinh Đồng Khánh.
Năm 1963, chị rời Huế vào Sài Gòn học đại học, sau đó du học sang Mỹ và định cư ở đó cho đến nay. Chị hiện là một cán sự xã hội chuyên nghiệp ở Cali, Mỹ.
Diễm Xưa - Ngô Thị Bích Diễm - Ảnh: Ngọc Văn
Trong bầu không khí dạt dào tình cảm, Bích Diễm tâm sự: “Huế với tôi có một tình cảm vô cùng sâu đậm. Đó là một tình yêu chân thành của tôi với sông nước, với con người xứ Huế, với tất cả; và tất nhiên, là với anh Trịnh Công Sơn”.
Tiến sĩ Thái Kim Lan xúc động: “Bao năm qua, Diễm đã im lặng, thay vì nói rất nhiều. Đặc biệt, sau khi anh Trịnh Công Sơn mất. Sự im lặng của bạn tôi khiến tôi vô cùng thán phục. Cuộc gặp mặt hôm nay liệu có phá vỡ một huyền thoại mang tên Diễm Xưa ?”.
Không dám tự nhận
Giải thích về sự im lặng đi qua hơn nửa thế kỷ, Diễm Xưa cho rằng: “Mỗi chúng ta đều mang một tâm sự hay kinh nghiệm nào đó trong quá khứ cho đến hiện tại. Có những dấu ấn xuất phát từ biến cố của cuộc sống, ám ảnh của chiến tranh, chia ly.
Vì vậy, tôi luôn giữ yên lặng để nghĩ về Huế. Hơn nữa, cái bóng của anh Sơn quá lớn. Tôi thấy, anh Sơn cũng có những cung bậc tình cảm, tâm sự của những con người như vậy, và đã đi qua nó bằng ý nghĩa triết lý Phật giáo, để tạo nên cho đời những bài nhạc bất hủ. Tôi rất yêu thương Huế, bởi trong tôi có một phần là người Huế”.
Cũng như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, với Bích Diễm, tình cảm giữa hai người như là một kỷ niệm liêu trai. Chị kể, hai người quen nhau tình cờ qua họa sĩ Đinh Cường (hiện sống tại Mỹ).
Hồi đó, Bích Diễm ở gần dốc Bến Ngự, phía bên kia sông An Cựu. Nhà có cây dạ lan hương tỏa hương quyến rũ, khiến Trịnh Công Sơn ở phía bên này sông rất thích.
Bích Diễm từng tặng cho Trịnh Công Sơn một cành dạ lan hương rất lớn, gây chấn động mạnh về tình cảm đối với nhạc sĩ họ Trịnh. “Sau này, hai người em của anh Sơn nói lại với tôi về điều đó. Với tôi, anh Sơn giống như một dòng sông, êm đềm, sâu lắng”, Bích Diễm hồi tưởng.
Lần đầu tiên bộc lộ chuyện tình cảm riêng tư với cố nhạc sĩ họ Trịnh trước công chúng, Bích Diễm vẫn e dè: “Tôi không bao giờ dám nhận mình là Diễm Xưa. Tôi thấy nó lớn quá, lớn ngoài sức tưởng tượng của mình. Tôi không biết điều đó đúng hay sai. Nhưng dẫu sao, cũng như suy nghĩ của nhiều người, đó là một mối tình rất đẹp”.
Diễm của những ngày xưa
Sinh thời, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết bài này để kể về Diễm Xưa. Tiền Phong xin in lại toàn văn. Duy chỉ có tít bài thì đặt lại theo trí nhớ, không rõ có chính xác không, vì nguồn văn bản trên Internet không có tít bài.
| |
Thuở ấy có một người con gái rất mong manh, đi qua những hàng cây long não lá li ti xanh mướt để đến Trường Đại học Văn khoa ở Huế.
Nhiều ngày, nhiều tháng của thuở ấy, người con gái ấy vẫn đi qua dưới những vòm cây long não. Có rất nhiều mùa nắng và mùa mưa cũng theo qua. Những mùa nắng, ve râm ran mở ra khúc hát mùa hè trong lá. Mùa mưa Huế, người con gái ấy đi qua nhạt nhòa trong mưa giữa hai hàng cây long não mờ mịt...
Nhà cô ấy ở bên kia sông mỗi ngày phải băng qua một cây cầu rồi mới gặp hàng long não để đến trường.
Từ ban công nhà tôi nhìn xuống, cái bóng dáng ấy đi đi về về mỗi ngày bốn bận. Thời buổi ấy những người con gái Huế chưa hề dùng đến phương tiện máy nổ và có tốc độ chóng mặt như bây giờ. Trừ những người ở quá xa phải đi xe đạp, còn lại đa số cứ đến trường bằng những bước đi thong thả hoàng cung.
Đi để được ngắm nhìn, để cảm thấy âm thầm trong lòng, mình là một nhan sắc. Nhan sắc cho nhiều người hoặc chỉ cho một người thì có quan trọng gì đâu. Những bước chân ấy từ mọi phía đổ về những ngôi trường với những cái tên quen thuộc, đôi khi lại quá cũ kỹ.
Đi để được những con mắt chung quanh nhìn ngắm nhưng đồng thời cũng tự mình có thì giờ nhìn ngắm trời đất, sông nước và hoa lá thiên nhiên.
Long não, bàng, phượng đỏ, muối, mù u và một dòng sông Hương chảy quanh thành phố đã phả vào tâm hồn thời con gái một lớp sương khói lãng mạn thanh khiết.
Huế nhờ vậy không bao giờ cạn nguồn thi hứng. Thành cổ, đền đài, lăng tẩm khiến con người dễ có một hoài niệm man mác về quá khứ hơn và một phần nào cũng cứu rỗi cho con người ta khỏi vành đai tục lụy.
Và từ đó Huế đã hình thành cho riêng mình một không gian riêng, một thế giới riêng. Từ đó con người bỗng đâm ra mơ mộng và ước mơ những cõi trời đất như không có thực.
Nhưng thật sự thực và mơ là gì? Thật ra, nói cho cùng, cái này chỉ là ảo ảnh của điều kia. Và với những ảo ảnh đó đã có một thời, khá dài lâu, những con người lớn lên trong thành phố nhỏ nhắn đó đã dệt gấm thêu hoa những giấc mơ, giấc mộng của mình.
Đó cũng là thời gian mà mỗi sớm tinh mơ, mỗi chiều, mỗi tối, tiếng chuông Linh Mụ vang xa trong không gian, chuyền đi trên dòng sông để đến với từng căn nhà khép hờ hay đang đóng kín cửa.
Thời gian trôi đi ở đây lặng lẽ quá. Lặng lẽ đến độ người không còn cảm giác về thời gian. Một thứ thời gian không bóng hình, không màu sắc. Chỉ có cái chết của những người già, vào mùa đông giá rét mới làm sực tỉnh và bỗng chốc nhận ra tiếng nói thì thầm của lăng miếu, bia mộ ở những vùng đồi núi chung quanh.
Trong không gian tĩnh mịch và mơ màng đó, thêm chìm đắm vào một khí hậu loáng thoáng liêu trai, người con gái ấy vẫn đi qua đều đặn mỗi ngày dưới hai hàng cây long não để đến trường.
Đi đến trường mà đôi lúc dường như đi đến một nơi vô định. Định hướng mà không định hướng bởi vì những bước chân ngày nào ấy dường như đang phiêu bồng trên một đám mây hoang lạc của giấc mơ.
Người con gái ấy đã đi qua một cây cầu bắc qua một dòng sông, qua những hàng long não, qua những mùa mưa nắng khắc nghiệt, để cuối cùng đến một nơi hò hẹn.
Hò hẹn nhưng không hứa hẹn một điều gì. Bởi vì trong không gian liêu trai ấy hứa hẹn chỉ là một điều hoang đường. Giấc mơ liêu trai nào cũng sẽ không có thực và sẽ biến mất đi.
Người con gái đi qua những hàng cây long não bây giờ đã ở một nơi xa, đã có một đời sống khác. Tất cả chỉ còn là kỷ niệm. Kỷ niệm nào cũng đáng nhớ nhưng cứ phải quên. Người con gái ấy là “Diễm của những ngày xưa”.