Vùng đất gồm 3 xã giáp gianh gồm xã Khánh Thiện (huyện Lục Yên, Yên Bái); xã Tiên Yên (huyện Quang Bình, Hà Giang) và xã Vĩnh Phúc (huyện Bắc Quang, Hà Giang) xưa nay vẫn được giới phu vàng gọi với cái tên "vùng tam giác vàng".
Từng có một thời gian, giới giang hồ nổi lên ở vùng này như minh chứng cho cuộc ganh đua, tranh giành địa phận đào vàng vô cùng khốc liệt, thậm chí quân Pháp lúc đó còn đóng quân tại đây cũng không thể hoàn toàn làm chủ cục diện.
Đào ruộng nhặt được vàng
Đã vài thập niên trôi qua, song người dân ở "vùng tam giác vàng” vẫn chưa thể quên được những năm tháng nạn vàng tặc cứ rộ lên nháo nhào khiến những người dân bản địa thời đó làm ăn sinh sống không yên.
Câu chuyện phát hiện thấy vàng khi đó được bắt đầu từ khi người dân ở vùng biên giới chuyển xuống đây làm ăn sinh sống. Họ đào ruộng, khai phá và cuốc nương rồi phát hiện cả nắm vàng. Cứ thế hết người này đến người kia nhặt được vàng, sau đó chuyện vùng đất có vàng cứ thế bay xa đến cả tai những gã săn vàng quanh vùng. Kể từ đó, những tay săn vàng tìm đến đây, chúng dòm ngó báu vật.
Ông Hoàng Văn Và (70 tuổi) ở thôn Thượng Minh, xã Tiên Yên vẫn còn nhớ như in những ngày tháng còn trẻ thơ ông đi trăn trâu thấy khắp nơi người ta dùng cuốc xới tung vùng đất nơi ông ở lên để tìm vàng.
Ông Hoàng Văn Và (70 tuổi) kể chuyện đào vàng cùng PV.
Theo ông Và, trước đó ở Tiên Yên người ta chỉ cần vào rừng làm nương hay đào ruộng là đều gặp được vàng có kích cỡ lớn bằng cả ngón tay, có một trường số hợp nhặt được vàng dòng lớn bằng cả nắm đấm, người dân không dám nói ra mà chỉ im lặng để tránh có chuyện không may những kẻ xấu biết đến mà manh động, cướp bóc.
Gia đình ông Hoàng Văn Vư, cách đây hơn 50 năm là câu chuyện đáng buồn. Chuyện đồn thổi nhà ông Vư đào đươc 2 thỏi vàng lớn đến tai bọn săn vàng. Tối đến chúng lẻn vào nhà ăn trộm, và giết con trai ông rất dã man.
Chính bởi nhiều lắm vàng, mà người dân vùng này khi đó có rất nhiều gia đình bỗng giàu lên nhanh chóng. Những kẻ chuyên săn vàng biết được tin vùng đất có vàng đã không ngừng lăm le, thậm chí nửa đêm đào trộm đất ném vào bao tải vác về. Để chống lại những kẻ săn vàng, người dân đặt chông khắp nơi để bẫy “vàng tặc”, nhưng không tác dụng, thậm chí chúng còn đe dọa giết cả làng.
Những già làng cho biết, ở khắp các làng, người dân thậm chí phải thức đêm để bảo vệ ruộng, vườn. Bởi chỉ cần một đêm mất cảnh giác, thì bờ ruộng hay vườn trồng cây cối sẽ bị những kẻ này tàn phá, chúng cuốc bờ làm nước không thể tồn ở ruộng, rau, củ quả bị chúng xới tung.
Sóng ngầm tranh chấp
Nói đến những cuộc phân tranh của vàng tặc thời đó, người dân “vùng tam giác vàng” vẫn nhớ đến cái tên Hải Sẹo (Nguyễn Văn Hải). Hải Sẹo từng là kẻ lãnh đạo vài chục đàn em chuyên đi đào trộm đất về lọc vàng. Danh tiếng của Hải Sẹo còn nổi tiếng hơn khi nhóm của hắn đã từng tuyên chiến với thực dân Pháp bằng hành động cho đàn em đột nhập vào trại Pháp trộm vàng.
Ông Quan Văn Quý (79 tuổi), ở xã Vĩnh Phúc cũng kể lại rằng vùng đất nơi ông ở ngày xưa cũng từng bị Hải Sẹo quẫy nhiều một thời, nhưng đến khi người Pháp bị đánh đuổi thì Hải sẹo cùng đàn em của gã cũng đã bị dân làng đánh đuổi quyết liệt rồi biến mất khỏi vùng đất này.
“Hồi nhỏ, nghe bố mẹ cùng mọi người họp nhau bày cách đuổi lũ cướp Hải Sẹo nhân lúc thế lực của chúng đang giảm sút. Vì trước đó đàn em của Hải Sẹo bị quân Nhật tràn sang giết bớt một phần đông. Cũng kể từ đó không còn ai nhắc hay kể về Hải Sẹo nữa”, ông Quý cho hay.
Từ ngày đó đến nay, người dân ở “vùng tam giác vàng” vẫn biết trên ngay mảnh đất của mình ẩn chứa nhiều báu vật và có giá trị nhưng không còn ai muốn nhắc đến. Họ làm ăn sinh sống bình lặng như bao đời nay trên mảnh đất của cha ông để lại.
Tuy vậy, bản thân vùng đất này vẫn còn rất nhiều câu chuyện mà chỉ có người dân ở đây mới biết đến, có những trường hợp là may mắn trúng hũ vàng, hũ bạc, hay những câu chuyện hấp dẫn về hậu vận của những người bỗng dưng đào được đồ cổ vẫn chưa từng được dư luận công bố.