Bức tranh Vườn xuân Trung Nam Bắc của danh hoạ Nguyễn Gia Trí được công nhận bảo vật quốc gia, do Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM bảo quản.
Theo đó, ngày 28/8/2018, Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM có tờ trình số 139/TTr-BTMT về việc bảo quản, phòng ngừa tác phẩm. Ngày 28/8/2018, Sở VHTT TPHCM có công văn số 4171/SVHTT-QLDSVH chấp thuận chủ trương đồng ý cho Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM thực hiện bảo quản, phòng ngừa tác phẩm”.
Quy trình thủ tục thực hiện bảo quản là đúng, tuy nhiên Thanh tra Sở kết luận về những sai phạm trong quá trình thực hiện. Cụ thể, Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM đã giao việc bảo quản, phòng ngừa, vệ sinh tác phẩm cho ông Lưu Minh Phụng là thợ sơn mài ở TPHCM.
“Do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài của họa sĩ Nguyễn Gia Trí nên ông Phụng sử dụng nước rửa bát và bột chu, giấy ráp 2000 can thiệp quá mức khi làm vệ sinh bề mặt bức tranh”, văn bản nêu.
Trước đó, đoàn công tác của Bộ VHTTDL gồm cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Cục Di sản văn hoá, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Sở VHTT Thành phố Hồ Chí Minh làm việc với Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM, lãnh đạo Bảo tàng tiếp thu ý kiến.
Theo đánh giá chuyên gia từ đoàn công tác của Bộ, tranh Vườn xuân Trung Nam Bắc bị hư hại về tinh thần khoảng 30%: Do tác động vào bề mặt tác phẩm làm mất đi lớp sơn bề mặt nên sự uyển chuyển, tinh tế liên kết giữa các mảng sơn, mảng vỏ trứng, mảng dát vàng đã không còn sự uyển nhã, huyền ảo của nghệ thuật sơn mài Nguyễn Gia Trí.
Hư hại về vật chất khoảng 15%: Các mảng vỏ trứng bị mài mòn, bị trơ ra, trắng bệch, trắng vôi, mảng dát vàng bị mài mòn; nét và các mảng hình tiếp giáp nhau bị lộ, trơ, mất đi sự tinh tế uyển nhã đan xen giữa những mảng và nét.
Sở VHTT TPHCM chỉ đạo Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM lập dự án tu sửa tác phẩm “Vườn xuân Trung Nam Bắc” một cách thận trọng và khoa học, khắc phục sự hư hại hiện tại ở mức độ tốt nhất.
Trên cở sở nghiên cứu, phân tích kỹ lưỡng mức độ hư hại, theo đánh giá của các họa sĩ sơn mài uy tín và của hội đồng khoa học, Sở yêu cầu Bảo tàng cần xây dựng phương án, giải pháp tu sửa, làm thử nghiệm một số vị trí trên tranh.
Sở yêu cầu giao việc tu sửa phục hồi tác phẩm cho họa sĩ Nguyễn Xuân Việt là người đã trực tiếp làm việc với họa sĩ Nguyễn Gia Trí hoặc họa sĩ có chuyên môn, uy tín cao trong nghề làm tranh sơn mài. Có sự phối hợp giám sát của Trung tâm bảo quản tu sửa tác phẩm mỹ thuật (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam).
Sở cũng yêu cầu lãnh đạo Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, các cán bộ bảo tàng cần kiểm điểm, rút kinh nghiệm sâu sắc về sự đơn giản, tùy tiện trong công việc bảo quản, bảo dưỡng tác phẩm, thái độ ứng xử với hiện vật bảo tàng, đặc biệt với hiện vật là bảo vật quốc gia.