Theo chân “lâm tặc” xem khai thác gỗ dưới lòng hồ ở Panama

Dẫn chúng tôi đi là một phụ nữ trẻ, chỉ khoảng 30 tuổi, nhưng là bà chủ của một công ty khai thác gỗ nước ngoài lớn đã đấu thầu thành công việc khai thác gỗ ở một phần lòng hồ Bayamo, mà theo tính toán của doanh nhân Việt (xin phép chưa tiết lộ danh tính) số tiền đầu tư lên tới cả tỷ USD. Bà chủ trẻ này là hậu duệ đời thứ ba của một gia đình chuyên khai thác gỗ ở một nước châu Mỹ, đặc biệt ở dưới các lòng hồ.

Vượt qua một chặng đường xuyên qua những khu đất rừng mênh mông, nhà cửa thưa thớt, cuối cùng chúng tôi đã đến được bãi tập kết gỗ của “bà chủ nhỏ”, ở mép một hồ rộng như biển cả, sóng vỗ bập bềnh, nước trong leo lẻo. Là người đã buôn bán gỗ nhiều năm, nhưng doanh nhân người Việt vẫn không khỏi sững sờ trước lượng gỗ khổng lồ đã được khai thác.

Cứ cách vài chục mét là một bãi gỗ lớn, thân dài hơn chục mét, đường kính một người ôm không xuể, nối tiếp nhau, kéo dài trên một vùng đất mênh mông. Thôi thì đủ loại: chò chỉ, đinh, lim, sến, táu, dẻ, loại gì cũng có. Chưa hết, nhìn những cây gỗ ngập trong nước 40 năm giờ được đưa lên bờ, cắt khúc gọn ghẽ, doanh nhân Việt Nam ghé tai tôi nói thầm: "chất lượng gỗ này là nhất quả đất luôn"

Nghe đến đây, tôi lại nhớ tới hồi còn trẻ, ở thôn tôi có thói quen, sau khi chặt tre xong, để hết mối mọt, dân làng thường đem tre xếp dưới đáy ao, đắp bùn lên và ngâm trong một hai năm. Với xoan cũng vậy. Những cây tre già được ngâm dưới ao, khi vớt lên đều cứng và dai cực kỳ. Đằng này ngâm tới 40 năm thì chất lượng tuyệt hảo cũng phải thôi.

Nhìn bãi gỗ đầu thừa, đuôi thẹo thôi, với khối lượng cả nghìn tấn, nằm chỏng chơ cạnh mép nước, mấy người Việt Nam đã “nuốt nước bọt” ừng ực. “Những thứ này mà để làm thớt, đồ thủ công mỹ nghệ, con tiện cầu thang thì thôi rồi”, một người trong đoàn thốt lên.

Sau một tiếng đi thăm bãi gỗ, “cô chủ nhỏ” dẫn chúng tôi lên một con xuồng máy đang chờ sẵn ở mép hồ để ra khu khai thác. Chiếc xuồng được làm bằng hợp kim dày hơn đốt ngón tay (để không bị gỗ đâm thủng) do một thổ dân ở vùng Bayamo lái, “rẽ sóng ra khơi”.  Nhìn ánh mắt ngạc nhiên của tôi, một thương nhân người Mexico đi cùng đoàn nói nhỏ: Trong hợp đồng đấu thầu khai thác gỗ ở đây, có điều khoản chính quyền địa phương và bên khai thác phải tạo công ăn việc làm cho người dân ở vùng lòng hồ, phần lớn là thổ dân và một phần nhỏ của tiền đấu thầu phải trả cho cộng đồng dân cư ở đây.

Đi xuồng máy chừng 20 phút, với tốc độ khá cao, chúng tôi đã tiến gần đến vùng khai thác, nơi có độ sâu chừng 20-30 mét. Thực chất lòng hồ là một cánh rừng nguyên sinh với rất nhiều gỗ quý. Khi chính phủ Panama xây dựng công trình thủy điện ở Bayamo, cách nay 40 năm,  toàn bộ cánh rừng này đã bị nhấn chìm trong nước, biến thành một đập nước khổng lồ. Những năm lại đây, lá và cành nhỏ của cây bị mục làm tăng nguy cơ ô nhiễm nước, nên chính phủ Panama đã cho phép đấu thầu khai thác gỗ, một mặt để tận dụng một nguồn gỗ khổng lồ còn dưới nước, và mặt khác làm sạch môi trường. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có ba đời khai thác gỗ, nữ đối tác của phía Việt Nam cũng là người đã sáng tạo ra một phương pháp cưa gỗ dưới nước độc đáo, được giải thưởng quốc tế.

“Chúng tôi sẽ cho mọi người xem hai cách khai thác gỗ: một là chặt gỗ dưới nước bằng cưa thủy lực và hai là dùng rô-bốt, như một chiếc máy xúc, nhổ cả cây lên”, nữ chủ nhân giới thiệu. “Cái nhà nổi mà các anh nhìn thấy chính là một điểm khai thác gỗ đấy", cô gái nói tiếp. "Ở phía trên có hai người, còn ở dưới lòng hồ có hai thợ lặn. Trước khi dùng máy thủy lực để cưa, hai thợ lặn sẽ cột cây gỗ vào một cái phao dài 3-4 mét, to bằng thùng phi ở đoạn giữa. Khi cưa xong, cây gỗ sẽ trồi lên khỏi mặt nước, cảnh rất ấn tượng. Ai có máy quay và máy ảnh thì hãy sẵn sàng nhé”.

Quả nhiên, chỉ sau 5-6 phút chờ đợi, bất ngờ chúng tôi nhìn thấy một cây gỗ khổng lồ, như một con quái vật, lao lên khỏi mặt nước, phải tới 10 mét trên cao, rồi đổ vật xuống nước, nhưng bị phao giữ lại, nổi lập lờ. Hai người trên nhà nổi có nhiệm vụ dẫn gỗ vào một bên cạnh, chờ xà lan kéo vào bờ. Trung bình một ngày, bốn người này khai thác được 40-50 cây.

Phương pháp thứ hai “hiện đại hơn”. Một chiếc máy xúc khổng lồ, thân dài khoảng 20m, được gắn với một rô-bốt máy ngoạm mà các càng đều có máy định vị, dò sóng sonar, máy quay dưới nước. Các càng này có thể ôm trọn một thân cây lớn và nhấc cả cây, lẫn gốc rễ và cành, ra khỏi mặt đất, dù lớn đến đâu. Chúng tôi đã may mắn chụp được thời khắc cây được nhổ lên khỏi mặt nước mà không phải chờ đợi gì nhiều.

Trung bình một ngày, mỗi rô-bốt có thể nhổ 150 cây gỗ. Tính chung cả hai phương pháp, mỗi ngày công ty này có thể khai thác gần 200 cây gỗ, vậy mà hợp đồng khai thác là những 12 năm (đã thực hiện được hai năm). Như vậy đủ biết dưới lòng hồ này, số lượng gỗ nhiều như thế nào.

Rời Panama, nhà doanh nghiệp Việt Nam rất hài lòng với kết quả đạt được, còn tôi cũng vui mừng được biết thêm một công nghệ khai thác gỗ mới, độc đáo và ít biết. Là người ngoại đạo, tôi chợt nghĩ, không biết dưới lòng hồ đập Hòa Bình, Ba Bể và Trị An, có còn nhiều gỗ không nhỉ? Và không biết ở Việt Nam, đã có ai nghĩ ra cách khai thác gỗ này chưa?