Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn sinh ngày 10 tháng 3 năm 1929 tại Hà Nội. Năm 1944, ông học vẽ tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Và lúc đầu đối với ông, hội họa là niềm say mê chính.
Tháng 8 năm 1945, ông tham gia Cách mạng Tháng Tám ở Hà Nội. Năm 1946, ông tham gia Đoàn Kịch Sao Vàng cùng nhạc sĩ Đỗ Nhuận, và tham gia kháng chiến chống Pháp. Trong Kháng chiến chống Pháp, ông được biết đến qua bài hát nổi tiếng “Quê em miền Trung du”.
Hòa bình lập lại năm 1954, bài hát “Mời anh đến thăm quê tôi” đánh dấu bước chuyển trong sáng tác âm nhạc của ông. Trong thời kỳ này, ông sáng tác một loạt tác phẩm về các liệt sĩ như “Biết ơn chị Võ Thị Sáu”, “Noi gương Lý Tự Trọng”, “Bài ca Ngô Mây”, “Ca ngợi Trần Thị Lý”, “Ca ngợi Nguyễn Văn Trỗi”...
Trong Kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông viết các bài hát như: “Đào công sự”, “Bài ca người lái xe”, “Nguyễn Viết Xuân cả nước yêu thương”, “Khâu áo gửi người chiến sĩ”...
Những năm 1968-1970, ông tu nghiệp ở Nhạc viện Kiev (Ukraina), và bắt đầu viết các tác phẩm khí nhạc như “Sonate viết cho violon” (dàn dựng và xuất bản ở Moskva), “Tổ khúc giao hưởng Tổ quốc” (dàn nhạc Novosibirk)... Về nước, ông viết những ca khúc, hợp xướng nổi tiếng thời đó như “Bài ca xây dựng”, “Tiếng hát buổi bình minh”, “Bài ca chiến thắng”...
Sau giải phóng miền Nam, nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn chuyển sang viết những bài hát nhạc nhẹ trữ tình như “Từ ngày hôm nay”, “Tình em biển cả”, “Chiều trên bến cảng”, “Hà Nội một trái tim hồng”,…
Với những đóng góp của mình cho âm nhạc nước nhà trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, năm 2000, nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật cho các chùm tác phẩm: “Quê em”, “Biết ơn chị Võ Thị Sáu”, “Đào công sự”, “Nguyễn Viết Xuân cả nước yêu thương”, “Tình em biển cả”, “Chiều trên bến cảng”.