Nếu trở thành luật, “bộ luật trừng phạt biển Đông và biển Hoa Đông” đòi hỏi chính quyền Mỹ tịch thu tài sản ở Mỹ và thu hồi hoặc từ chối cấp thị thực đối với những ai liên quan “hành vi hoặc chính sách đe dọa hòa bình, an ninh hay ổn định” của các khu vực trên biển Đông đang có tranh chấp giữa một số quốc gia. “Dự luật lưỡng đảng này củng cố các nỗ lực của Mỹ và các đồng minh trong việc đối đầu với hành vi quân sự hóa bất hợp pháp và nguy hiểm của Bắc Kinh tại các lãnh thổ tranh chấp mà họ (Trung Quốc) chiếm giữ ở biển Đông”, thượng nghị sỹ Marco Rubio, thành viên đảng Cộng hòa đang cùng thượng nghị sỹ đảng Dân chủ Benjamin Cardin dẫn đầu nhóm nghị sỹ lưỡng đảng trình ra dự luật, nói với South China Morning Post. “Dự luật tái khẳng định cam kết của Mỹ giữ khu vực trong tình trạng tự do và mở đối với mọi quốc gia, và buộc chính phủ Trung Quốc phải chịu trách nhiệm với những hành vi bắt nạt và ép buộc các quốc gia khác trong vùng”.
Nếu được thông qua, luật yêu cầu ngoại trưởng Mỹ cứ sáu tháng/lần gửi báo cáo cho quốc hội xác định bất cứ cá nhân hay công ty Trung Quốc nào tham gia hoặc phát triển dự án trong các khu vực đang có tranh chấp tại biển Đông.
Những hành vi mà bộ luật nhắm đến là đắp đảo nhân tạo, xây dựng đèn biển, hạ tầng viễn thông di động…
Dự luật này đã từng được đưa ra vào năm 2017 nhưng chưa từng được đệ trình lên Thượng viện mà mới chỉ dừng lại ở Ủy ban Quan hệ quốc tế. Một dự luật muốn được thông qua ở Mỹ cần được Hạ viện và Thượng viện phê chuẩn trước khi chuyển qua tổng thống ký ban hành.
Những người ủng hộ dự luật lần này đang hy vọng có một kết quả khác lần trước, với sự tin tưởng vào vị chủ tịch mới của Ủy ban Quan hệ quốc tế- thượng nghị sỹ James Risch- người đã rất chú ý đến các chính sách của Trung Quốc.
Tâm lý thù địch
“Chúng tôi rất lạc quan, khi ngài chủ tịch Risch rất quan tâm đến vấn đề Trung Quốc”, một phát ngôn viên của nghị sỹ Rubio nói hôm thứ Tư và cho biết thêm rằng không có khác biệt trong ngôn ngữ giữa dự luật trình hôm qua và bản trình ra hồi năm 2017.
Việc giới thiệu dự luật nói trên diễn ra trong lúc tâm lý thù địch đối với Trung Quốc trong giới lập pháp Mỹ đang tăng lên ở cả Thượng viện và Hạ viện Mỹ, ở cả hai phe Dân chủ và Cộng hòa.
Trong một loạt các vấn đề, từ an ninh quốc gia, thương mại và sở hữu trí tuệ, quan điểm của chính phủ Mỹ về vấn đề Trung Quốc đã nhận được ủng hộ từ thậm chí những nhân vật chỉ trích Tổng thống Donald Trump mạnh mẽ nhất. Ví dụ như lãnh đạo nhóm thiểu số ở Thượng viện, nghị sỹ đảng Dân chủ Chuck Schumer, đã tán thưởng việc ông Trump phát động một cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh, bao gồm cả việc leo thang áp thuế.
Trong một dấu hiệu có thể cho thấy sự ủng hộ đang gia tăng đối với việc quốc hội Mỹ có biện pháp đối với Bắc Kinh, dự luật “biển Đông và Hoa Đông” lần này có 13 nghị sỹ của cả đảng Dân chủ lẫn Cộng hòa cùng đứng tên, gia tăng rõ rệt so với con số hai người hồi năm 2017.
Chuyên gia Bonnie Glaser thuộc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và chiến lược (CSIS) của Mỹ nói thật đúng đắn khi “chúng ta nay đã có không khí cứng rắn tại quốc hội trước vấn đề Trung Quốc”. Theo chuyên gia về Trung Quốc này, “điều quan trọng là có các cuộc thảo luận và tranh luận về vấn đề (biển Đông và Hoa Đông) bởi theo bà, biển Đông chưa từng là vấn đề ưu tiên trong chương trình nghị sự của chính quyền Trump. “Và giới thiệu dự luật ra quốc hội không phải là một ý tưởng tồi”.
Theo số liệu của CSIS, 73% những sự vụ hàng hải trên biển Đông từ năm 2010 đến nay có liên quan đến các tàu “chấp pháp” của Trung Quốc. Theo bà Glaser, dự luật lần này “chỉ nhằm vào Trung Quốc”.