Cứ mỗi lần đến ngày 27 tháng 7, tôi lại nhớ đến chuyến đi với nhiều nhà văn, nhà thơ cùng Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết vào dâng hương ở nghĩa trang Trường Sơn, đài tưởng niệm các chiến sỹ ở thành cổ Quảng Trị
Vợ chồng tôi, nhà văn Chu Lai, nhà thơ Trần Đăng Khoa cùng một khoang tàu. Trần Đăng Khoa nằm giường trên, nhà văn Chu Lai nằm giừờng dưới, vợ chồng tôi nằm hai giường bên cạnh.
Chúng tôi vừa đặt hành lý xuống, kéo rèm cửa sổ, thì Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đến: “Xin chào nhà văn ăn mày dĩ vãng”. Chủ tịch thân tình ôm lấy Chu Lai.
Chu Lai mời Chủ tịch ngồi xuống giường. Câu chuyện xoay quanh chuyến đi nhiều ý nghĩa của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết tới Hoa Kỳ. Rồi chuyện những ngày ở Bình Dương, chuyện Bí thư Tỉnh ủy Sáu Phong chở Chu Lai đi ăn sáng bằng xe máy…
Sau khi Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết bắt tay chúng tôi trở về khoang tàu của mình, Trần Đăng Khoa say sưa kể chuyện nghĩa trang Trường Sơn. Chuyện một người gác cổng nghĩa trang vào những đêm trăng sáng đã nghe được tiếng bước chân rầm rập của những người lính trẻ, nghe tiếng nói cười, tiếng hát cất lên…
Đêm ấy, tôi chẳng thể nào ngủ được. Có lẽ vì đã lâu, hơn 20 năm nay tôi mới đi tàu Thống Nhất. Cũng có thể do mùi thuốc lào. Chu Lai mang theo điếu cày, tuy mỗi lần hút, anh đi ra khỏi khoang nằm, nhưng mùi thuốc lào vẫn quyện vào đâu đó. Cũng có thể do tiếng ngáy của nhà văn “ăn mày dĩ vãng” hay những câu chuyện linh thiêng mà Khoa kể về những linh hồn bất tử?!”.
Độ 3 giờ sáng, tôi lặng lẽ ngồi dậy, kéo cửa, đi ra hành lang con tàu. Trong màn đêm, tôi cố tìm những đốm sáng nhỏ phía ngoài con tàu để hình dung về những miền đất mình đã đi qua. Những năm chiến tranh, tôi cũng là người lính. Một trắc thủ phát lệnh tên lửa thuộc Tiểu đoàn 61 Đoàn tên lửa Sông Đà.
Tôi nhớ về hình ảnh đứa em trai mình- Dương Xuân Việt . Mới 17 tuổi , chưa đủ tuổi tòng quân, Việt đã ra sau vườn hái một cái gai mây chọc vào đầu ngón tay mình để lấy máu viết một lá đơn tình nguyện. Tình nguyện vào bộ đội. Tình nguyện vào chiến trường. Tình nguyện hiến đời mình cho Tổ quốc. Em trai tôi, Dương Xuân Việt, đã ngã xuống ở chiến trường Quảng Trị khi bước vào tuổi hai mươi…
Cho đến bây giờ, đôi khi, tôi vẫn nghĩ em vẫn còn sống, còn ở đâu đó trên đất nước mình, bởi vì phần mộ em cho đến tận bây giờ , tôi vẫn chưa tìm thấy.
Chúng tôi vào dâng hương ở Nghĩa trang Quốc gia Trường Sơn, Nghĩa trang Đường 9. Hàng vạn liệt sỹ đã vĩnh viễn nằm lại nơi này. Tôi nghĩ tới một câu thơ của Nguyễn Hữu Quý “Chân hương nhiều như đồng đội ngày xưa”. Tôi tìm đến khu mộ của chiến sỹ vô danh. Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết cũng đang thắp hương ở đó. Khói hương trầm mặc giữa buổi trưa nóng bỏng gió Lào.
Tại Thành cổ, Chủ tịch nước thỉnh chuông. Đặt vòng hoa và dâng hương tại Đài tưởng niệm, nhiều người rưng rưng nước mắt.
Từ Thành cổ, chúng tôi đi bộ ra bờ sông Thạch Hãn. Nắng như đổ lửa. Một mảng bè được ghép cạnh bờ sông. Tôi nhớ có lần nhà báo Đinh Thế Huynh kể cho tôi nghe chuyện anh (lúc đó là Tổng Biên tập báo Nhân Dân và Nguyễn Quốc Triệu lúc đó là Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội ) vốn là những người lính đã từng chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị cùng lãnh đạo Ngân hàng Công thương vào dâng quả chuông đồng cho tháp chuông Thành cổ. Khi ra thả hoa ở bờ sông Thạch Hãn, mảng bè rung lắc, mấy người bị té xuống nước. Đinh Thế Huynh bảo tôi: “Cánh lính trẻ nó đùa ấy mà”.
Vợ chồng tôi bước chân lên mảng bè ghép tạm. Chông chênh. Chừng ấy con người trên tấm bè đơn sơ làm sao chịu nổi!
Tôi nghe ai đó kêu: “Cẩn thận, xuống bè từng người thôi”. Dòng người vẫn tràn xuống. Ai cũng muốn thả một nhành hoa xuống dòng sông Thạch Hãn cho hương hồn những người lính trẻ được yên nghỉ vĩnh hằng.
Chiếc bè tròng trành ngỡ như sắp chìm xuống dòng sông dưới sức nặng của hàng trăm con người. Có lẽ, linh hồn những người lính trẻ đã đỡ cho tấm bè vững chãi, mà không chọc ghẹo hất mọi người xuống nước như nhà báo Đinh Thế Huynh đã kể, vì hôm nay có Chủ tịch nước trong buổi lễ nghiêm trang và thành kính.
Chợt nảy ra ý nghĩ, em trai tôi đang nằm dưới dòng sông này chăng? Tôi bứt mấy cánh hoa Huệ thả xuống. Những bông Huệ trắng trinh nguyên phút chốc chìm vào sông nước… Tôi đứng lặng đi…
Còn vợ tôi quay đi lau nước mắt .
Tại buổi làm việc với chính quyền địa phương, Tổng Giám đốc Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Trần Bắc Hà công bố danh sách các tập đoàn, các doanh nghiệp, những nhà hảo tâm ủng hộ 6 tỷ đồng để xây trường học, xây nhà tình nghĩa, bảo dưỡng nghĩa trang…
Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị lúc đó báo cáo với Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết những việc làm tình nghĩa của cả nước với Quảng Trị. Hiện Quảng Trị có 72 nghĩa trang với trên 6 vạn liệt sỹ đã được quy tập. Nghĩa trang làng, nghĩa trang xã ở đây cũng mang ý nghĩa cả nước, bởi vì, nơi đây đã diễn ra cuộc đối đầu lịch sử khốc liệt giữa quân dân ta với các thế lực đế quốc, thực dân.
Suốt một đêm không ngủ và một ngày đi thắp hương tưởng niệm dưới cái nắng hè của miền Trung, khi lên tàu trở về Hà Nội, Trần Đăng Khoa bảo tôi: “Ông khỏe đấy, có lẽ nhờ cậu em phù hộ”.
Mới đây, vợ chồng tôi cùng đứa cháu nội vào thăm và ăn cơm với gia đình nguyên chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết tại nhà vườn của ông ở Bình Dương, ông hỏi vợ chồng tôi đã tìm được mộ cậu em trai chưa?
Tôi đã nhiều lần vào Quảng Trị, vào miền Trung nhờ bạn bè tìm mộ người em trai, nhưng vẫn chưa tìm được. Càng đi tôi càng hiểu nghĩa tình của người dân đối với các liệt sỹ đã hy sinh vì Tổ quốc. Và trong tôi bỗng ngân lên câu thơ, trong bài thơ tôi đã viết về người em trai mình “Em như muôn ngàn người lính vô danh/ Đến nắm đất - đời mình cũng không để lại / đứa em trai hay cười / để bây giờ anh đọc câu thơ của người xưa mà trào nước mắt / “ cổ lai chính chiến kỷ nhân hồi”…
Dương Kỳ Anh
Viết lại tại nhà vườn Sóc Sơn 2015