Hai ông Michael Kovrig và Michael Spavor bị bắt từ cuối năm ngoái, trong lúc quan hệ giữa Ottawa và Bắc Kinh đang căng thẳng sau vụ Phó Chủ tịch Huawei Mạnh Vãn Châu bị bắt ở Vancouver hôm 1/12.
Con gái nhà sáng lập gã khổng lồ công nghệ viễn thông Trung Quốc đối mặt với khả năng bị dẫn độ sang Mỹ vì cáo buộc giúp Huawei vi phạm các biện pháp cấm vận của Mỹ với Iran.
Bắc Kinh phản đối dữ dội vụ bắt giữ này. Trong vòng vài tuần sau đó, 2 người Canada gồm nhà cựu ngoại giao Kovrig và doanh nhân Spavor bị bắt giữ vì nghi ngờ có “những hoạt động gây đe dọa cho an ninh quốc gia của Trung Quốc”.
“Chúng tôi, các học giả, nhà cựu ngoại giao và những người khác ký tên dưới đây với mong muốn hiểu Trung Quốc và xây dựng những cây cầu, cực kỳ quan ngại về những vụ bắt giữ gần đây”, bức thư viết.
Họ nói rằng vụ bắt giữ này cho thấy “những ai chia sẻ với ông Kovrig và Spavor niềm nhiệt huyết xây dựng những mối quan hệ thực chất, hiệu quả và lâu dài nên thận trọng hơn trong việc đi lại và làm việc ở Trung Quốc, cũng như làm ăn với các đối tác Trung Quốc”.
“Điều đó làm giảm đối thoại và lòng tin, làm suy giảm nỗ lực quản lý bất đồng và tìm ra hiểu biết chung. Cả Trung Quốc và phần còn lại của thế giới sẽ bị xấu đi”, bức thư viết.
Trong những người ký vào bức thư có 4 cựu đại sứ Canada tại Trung Quốc, 2 cựu đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, trong đó có ông Gary Locke, người Mỹ gốc Trung đầu tiên làm đại sứ ở Trung Quốc, cũng rất nhiều nhà cựu ngoại giao khác từ Bắc Mỹ và châu Âu.
Vụ bắt giữ 2 ông Kovrig và Spavor khiến nhiều người phương Tây lo lắng, và việc Trung Quốc kết án tử hình công dân Canada Robert Lloyd vì tội buôn ma túy càng khiến tình hình tồi tệ hơn.
Canada và Mỹ đều đã khuyến cáo công dân của họ “tăng cường cảnh giác ở Trung Quốc vì tình trạng thực thi luật địa phương một cách tùy tiện cũng như hạn chế đặc biệt đối với những người mang hai quốc tịch Mỹ - Trung”.
Đầu tháng này, ĐH California cảnh báo sinh viên và các giáo viên của trường ở Trung Quốc tránh sử dụng WhatsAPP hay WeChat để gửi tin nhắn vì có thể bị giới chức Trung Quốc “buộc tội hay dùng làm cớ để không cho xuất cảnh”.