Trong những ngày vừa qua, các trung tâm chất xám ở Washington sôi nổi thảo luận bản báo cáo mới được công bố do các nhà phân tích nổi tiếng soạn thảo về cuộc khủng hoảng hiện nay ở Ukraine. Đây là các nhà phân tích đã từng làm việc cho nhiều cơ quan nhà nước Mỹ trong lĩnh vực quốc phòng và ngoại giao.
Trong số những nhà phân tích giàu kinh nghiệm đó có thể kể ra những nhân vật tầm cỡ như Michael Hayden, cựu Giám đốc Cục tình báo trung ương CIA và cũng là cựu Giám đốc Cục an ninh quốc gia Mỹ, và John Bolton, cựu quan chức cao cấp Bộ Ngoại giao Mỹ, cựu Đại sứ Mỹ tại LHQ.
Bản báo cáo dày nhiều trang nhưng có thể quy toàn bộ nội dung về một câu hỏi: “Vậy thì Mỹ cần gì đến Ukraine?” Có thể tóm tắt nội dung bản báo cáo như sau: Hóa ra, tất cả những lời hứa hẹn đường mật trợ giúp Ukraine cũng như những lời de dọa nghiêm khắc trừng phạt Nga đều không đem lại cho Mỹ bất kỳ lợi lộc gì.
Tổng thống Obama đau đầu
Phản ứng của Nga trước những biến cố ở Ukraine là hoàn toàn rõ ràng: Ukraine không phải là vùng Cận Đông với những “mùa xuân A Rập” của nó. Khi thấy ngay bên cạnh xuất hiện những nguy cơ tiềm ẩn to lớn, Nga đã thực thi một loạt biện pháp đáp trả mạnh mẽ để tự vệ.
Hơn thế nữa, cũng theo các tác giả bản báo cáo nói trên, vấn đề Ukraine chỉ là “chuyện vặt” trong bối cảnh rộng lớn hơn, khi nước Nga bắt đầu hợp tác tích cực hơn với Trung Quốc và Ấn Độ, kể cả việc thảo luận chuyển sang đồng Nhân dân tệ làm đồng tiền dự trữ. Những biện pháp trừng phạt mà Washington mưu toan dùng để hù dọa Nga có thể dẫn đến hậu quả ngược lại là Nga sẽ thi hành những biện pháp trả đũa tuy “đau đớn” đối với chính Mátxcơva nhưng cũng không dễ chịu gì đối với Washington.
Các tác giả bản báo cáo nói trên tỏ ra lúng túng và không đưa ra được bất kỳ một đề nghị cụ thể nào về những việc Mỹ cần làm. Tuy là những chuyên gia phân tích lão luyện nhưng họ cũng chỉ biết bày tỏ nguyện vọng chung chung là mong ước tình hình sẽ không tiếp tục leo thang hơn. Và dĩ nhiên họ cũng không thể dự đoán cuộc khủng hoảng hiện nay sẽ đưa Ukraine tới đâu.
Các tác giả bản báo cáo không thảo luận những nguyên nhân khiến Washington ủng hộ chính quyền hiện nay ở Ukraine. Đối với họ, kết quả mới quan trọng mà kết quả thì đã rõ: cuộc khủng hoảng ở Ukraine đang trở thành mối đau đầu mới đối với Mỹ. Truyền thống chính sách của Mỹ là dựa trên ý tưởng tạo nên những khu vực bất ổn tại các lục địa khác vì lợi ích quốc gia của Mỹ nhưng trong vài năm trở lại đây, ý tưởng đó mất hiệu lực.
Những biến cố tại Bắc Phi đã khiến Mỹ mất một đồng minh quan trọng là Ai Cập, chế độ của Tổng thống Syria Assad đã không sụp đổ như Mỹ mong đợi và sẽ còn đứng vững một thời gian dài nữa, chương trình hạt nhân của Iran vẫn không bị ngăn chặn, tiến trình thương lượng hòa bình giữa Israel và Palestine lâm vào ngõ cụt v..v…Và giờ đây lại xuất hiện thêm cuộc khủng hoảng Ukraine.
Vậy Mỹ can dự vào chỉ gây đau đầu thêm cho Mỹ. Đấy là chưa kể mối quan hệ giữa Mỹ và châu Âu có nguy cơ bị sứt mẻ bởi lần này Mỹ tạo nên khu vực bất ổn không phải ở châu Phi xa xôi mà ngay bên cổng ngõ Liên minh châu Âu (EU).