Trao đổi với Tiền Phong nhân dịp NXB Tri Thức tổ chức hội thảo Chào lớp một, ông Phạm Toàn cho biết:
Sách giáo khoa (SGK) phải tạo nên một chuỗi vận động với ba hình thái. Hình thái thứ nhất là những việc thầy và trò làm ở trên lớp để tìm ra một chân lý, một khái niệm, một cảm xúc, một kết luận... Hình thái thứ hai là hệ quả của hình thái thứ nhất, đó là tạo ra trong đầu học sinh cái gì đó và nhờ có nó các em sẽ khước từ việc học thêm. Hình thái thứ ba, chúng tôi gọi là cái biên bản, ghi lại những việc mà thầy và trò sẽ làm trên lớp.
Tôi gọi bộ sách của chúng tôi là SGK vì lý do trên. Nó được tạo ra từ lý thuyết hoạt động, đưa ra những việc làm mà học sinh có thể làm ở gia đình, trong câu lạc bộ, trong lớp học... Các phụ huynh có thể xem nó như công cụ để tự mình thực hiện cuộc cải cách giáo dục ngay trong gia đình mình.
Thưa ông, trong các cơ sở giáo dục hiện chỉ được phép sử dụng SGK do Bộ GD&ĐT ban hành?
Vào buổi học thứ hai, nhiều trường dạy các tiết nghệ thuật, tin học, lối sống... cho học sinh lớp 1 nhưng không có SGK của Bộ GD&ĐT cho những môn này nên họ sử dụng sách của chúng tôi.
Tôi chẳng động gì đến Bộ GD&ĐT. Tôi chỉ đưa ra cho xã hội cách làm việc của chúng tôi. Bộ GD&ĐT đưa ra chuẩn hết lớp 1 thì học sinh biết đọc, biết viết. Chúng tôi chẳng cần đợi hết năm học, với cách làm của chúng tôi, chỉ 4 tháng là học sinh biết đọc biết viết.
Bộ sách của chúng tôi đề cao phương pháp tự học. Tất cả các cuốn sách đều có bài mở đầu là hướng dẫn cách học: học cái gì, học để làm gì, học như thế nào. Yêu cầu với học sinh có ba mức độ: đúng, thạo, thuần thục.
Với bộ sách này, chúng tôi cũng không phải hướng dẫn nhiều cho người dạy. Họ chỉ cần làm đúng như sách viết. Nếu hiểu vì sao phải làm vậy thì càng tốt, nếu sáng tạo tôi càng hoan nghênh, nhưng nhất thiết phải làm đúng.
Việc làm sách bắt đầu từ bao giờ, thưa ông?
Nói đúng ra chúng tôi có 30 năm chuẩn bị. Bộ sách kế thừa từ những gì chúng tôi đã làm trong công nghệ giáo dục ở trường Thực nghiệm. Hơn nữa, bộ sách đưa vào những gì mà công nghệ giáo dục chưa làm được. Tuy nhiên, công việc cụ thể được khởi động từ năm 2008.
Nhóm của chúng tôi có hơn chục người, đều là trí thức trẻ và được thuyết phục bởi con đường tôi đang theo đuổi. Bình thường, mỗi người chúng tôi đều có một công việc chính thức để mưu sinh. Mỗi tuần chúng tôi gặp nhau vào thứ bảy, chủ nhật và có chung một động lực hành động: Mình không làm thì ai làm?
Bộ sách lớp một của nhóm Cánh buồm có khá nhiều cuốn, liệu có gây quá tải với người học?
Cũng với gánh đó, anh đi bộ thì quá tải, nhưng nếu cho lên xe máy chạy thì quá tải không? Theo tôi, vấn đề là phương pháp. Ngồi đó nghe thầy giáo giảng rồi ghi nhớ thì sẽ quá tải. Nhưng tôi cho trẻ con tìm ra chân lý. Chẳng hạn với môn khoa học công nghệ, tưởng như khó khăn với các em vì toàn là những vấn đề to lớn. Nhưng phương pháp của chúng tôi là thực nghiệm và các em rất hào hứng, thích thú học.
Hoặc chúng tôi cho các em học văn từ lớp một vì quan điểm của chúng tôi là: khi nào con người có tình cảm là lúc đó có văn. Chúng tôi dạy các em sự đồng cảm. Các em được vào vai những nhân vật khác nhau để từ đó học cách chia sẻ với những thân phận khác mình.
Nhóm Cánh buồm dự kiến sẽ biên soạn đến sách lớp mấy?
Chúng tôi đang biên soạn sách lớp 2. Việc biên soạn sách chỉ là cụ thể hoá công việc mà tôi đang làm: soạn thảo đề án cải cách giáo dục. Tôi xây dựng một chương trình Phổ thông cơ sở gồm 8 năm.
Học xong bậc phổ thông cơ sở học sinh đã là những thiếu niên 14 – 15 tuổi và phải tự sống được. Anh Hoàng Tụy góp ý, 8 năm ít quá, phải 10 năm. Nhưng tôi vẫn tham. Tôi muốn tiết kiệm cho xã hội 2 năm. Chỉ cần 8 năm thôi, sau đó phải mở ra nhánh: Phổ thông hướng nghiệp; Phổ thông chuyên khoa cơ bản.
Học xong 4 năm phổ thông hướng nghiệp, nếu học sinh nào không thích đi làm nghề thì có thể vào dự bị đại học. Với những em học xong phổ thông chuyên khoa cơ bản thì có thể vào ĐH, tập nghiên cứu; nếu học xong các em vẫn chưa tự tin thì vào dự bị đại học.
Kinh phí để để nhóm Cánh buồm làm việc trong hai năm qua lấy từ đâu?
Chúng tôi đều phải làm việc khác để sống. Một số anh em trẻ, nghề nghiệp chưa ổn định thì được chúng tôi hỗ trợ hàng tháng. Điều quan trọng là tôi phải thuyết phục các em giữ được sự trong sáng, làm việc không phải vì tiền. Ngoài ra, có hai nhà tài trợ cho chúng tôi là ông Nguyễn Trần Bạt và một đại sứ quán nước ngoài tại Hà Nội. Tôi hy vọng từ tháng sau chúng tôi có thể sống bằng sản phẩm của chính mình.
Cảm ơn ông!
Quý Hiên
Thực hiện
Để cộng đồng xã hội trực tiếp thẩm định
Giáo dục tiểu học ổn định và bảo đảm chất lượng thì toàn bộ nền giáo dục mới ổn định, mỗi gia đình ổn định và cả xã hội ổn định là thông điệp được đưa ra trong hội thảo giới thiệu bộ sách lớp một Giáo dục hiện đại do NXB Tri Thức tổ chức tối 27-9, tại Hà Nội.
Tiến sĩ Nguyễn Thành Nam, đại diện nhóm Cánh Buồm, cho biết bộ sách gồm các cuốn đã phát hành trên thị trường: Sách học tiếng Việt, Sách học Văn, Sách học Lối sống, Sách học Tin học, Sách học Tiếng Anh.
Riêng Sách học Toán, Sách học Khoa học – Công nghệ sẽ được phát hành muộn hơn do nhóm biên soạn muốn kéo dài thời gian thực nghiệm cho hai cuốn này. Việc biên soạn không chỉ dừng lại ở sách lớp 1 mà tiếp tục cho đến hoàn thiện chương trình phổ thông (lớp 8) theo chương trình mà học giả Phạm Toàn – người chủ trì nhóm Cánh Buồm – xây dựng.
Với chủ trương xã hội hoá triệt để sản phẩm của mình, nhóm Cánh Buồm đưa lên mạng www.hiendai.edu.vn những việc đã thực hiện để độc giả tiếp cận và cộng đồng xã hội sẽ trực tiếp thẩm định những cuốn sách này.