Đặt chung cùng 200 cổ vật tại Bảo tàng văn hóa Phật giáo đầu tiên ở Việt Nam (nằm trong chùa Quán Thế Âm dưới chân núi Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng), pho tượng Quan Âm tống tử đặc biệt hơn cả bởi được làm từ bạch ngọc nguyên khối quý hiếm. Tượng cao 29 cm, rộng 16,5 cm, nặng khoảng 5 kg.
Pho tượng điêu khắc hình Quan Âm tống tử ngồi trên tòa sen, hai tay nâng em bé, đầu đội mũ Quan âm, trên ngực và hai gối chạm bông sen nổi. Y pháp nhiều nếp, diềm y có trang trí hoa dày, cổ đeo dây An Lạc. Quanh tượng trước đây còn được thếp vàng nhưng theo thời gian nay chỉ còn dấu tích.
Pho tượng Quan Âm tống tử làm bằng bạch ngọc đang thuộc sở hữu của chùa Quán Thế Âm Đà Nẵng. Ảnh: Nguyễn Đông.
Thượng tọa Thích Huệ Vinh, trụ trì chùa Quán Thế Âm, cho biết pho tượng được một người dân hiến tặng khi biết nhà chùa sưu tầm cổ vật để mở bảo tàng. Ý nghĩa tượng Quan Âm tống tử là thờ để cầu con cái. Người dân hiến tặng tình cờ tìm được pho tượng này dưới giếng trong Hoàng thành Huế.
"Bức tượng từng được các bà Hoàng thờ để cầu tự con cái. Tương truyền là có hoàng hậu thờ để cầu thái tử. Thời thế loạn lạc, có thể tượng được cất giấu dưới giếng, rồi theo nhân duyên về với nhà chùa", thượng tọa nói.
Tiến sĩ Nguyễn Đình Chiến, ủy viên Hội đồng giám định cổ vật (Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) khi vào chùa Quán Thế Âm làm việc đã rất bất ngờ khi được cầm trên tay pho tượng cổ làm bằng bạch ngọc nguyên khối.
Đi sâu tìm hiểu, tiến sĩ Chiến cho biết, tượng Quan Âm tống tử thể hiện sự bao dung của đức Phật, thường được làm bằng nhiều chất liệu như đồng, gỗ, sứ... Pho tượng bằng bạch ngọc là đặc biệt quý hiếm, chỉ có thể có nguồn gốc từ chốn cung đình xưa, chứ dân không có bạch ngọc.
Câu hỏi đặt ra cho nhà giám định này là ở Việt Nam có bạch ngọc hay không? Qua nghiên cứu sử liệu, tiến sĩ Chiến cho biết thời nhà Nguyễn người dân đã tìm thấy bạch ngọc ở núi Hòa Điền (Quảng Nam) và dâng lên cho vua làm ngọc tỷ vào năm 1835. Có thể nhà vua đã cho dùng khối bạch ngọc để tạc tượng.
Một giả thiết khác bạch ngọc du nhập vào cung đình Việt Nam từ Myanmar hoặc Trung Quốc. Nhưng dù xuất phát từ đâu thì pho tượng độc đáo không chỉ ở chất liệu mà còn là tác phẩm nghệ thuật điêu khắc đỉnh cao, được xem là cổ vật quý nhất trong bộ sưu tập hiện tại của chùa Quán Thế Âm.
Ông Huỳnh Đình Quốc Thiện cho biết, dù đã tiếp cận với nhiều cổ vật nhưng đây là lần đầu tiên được cầm trên tay pho tượng bằng bạch ngọc. Ảnh: Nguyễn Đông.
Hòa thượng Thích Huệ Hưng, người sống lâu năm ở chùa Quán Thế Âm, cho hay chuyện cầu Quan Âm tống tử để xin con cái là có thật. "Riêng pho tượng bạch ngọc này nhà chùa trưng bày trong bảo tàng nhằm quảng bá văn hóa Phật giáo chứ không phục vụ tâm linh", thầy Hưng nói.
Để bảo vệ báu vật, nhà chùa đã làm mã số cho từng pho tượng đặt ở bảo tàng, lắp đặt camera, còi báo động và cắt cử người bảo vệ nghiêm ngặt, đề phòng kẻ gian đột nhập lấy cắp.
Ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, Phó giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng, cho biết sau lễ khánh thành Bảo tàng văn hóa Phật giáo ở chùa Quán Thế Âm vào ngày 24/12 sắp tới, Đà Nẵng sẽ tổ chức hội thảo khoa học mang tầm quốc gia về văn hóa Phật giáo, trong đó sẽ định danh về ý nghĩa của từng bảo vật.
"Chúng tôi sẽ cùng nhà chùa đưa ra một số cổ vật cho các chuyên gia đánh giá, trong đó có pho tượng bằng bạch ngọc. Trên cơ sở đó lập hồ sơ để trình các cấp đưa vào danh sách bảo vật quốc gia", ông Thiện nói và cho biết việc nhà chùa mở bảo tàng là sản phẩm du lịch mới góp phần đưa khách đến với với khu danh thắng Ngũ Hành Sơn.