Có nhà trên đất mới duyệt tái định cư?
Ngày 24/5, TAND TP Hải Phòng mở phiên sơ thẩm xét xử vụ án “khiếu kiện quyết định hành chính” liên quan tới việc giải quyết bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại thôn Đường Đá, xã Hoa Động (Thủy Nguyên, Hải Phòng) để thực hiện Khu tái định cư thuộc Dự án Đầu tư xây dựng cải tạo đường 359 (Dự án cải tạo đường 359 huyện Thủy Nguyên).
Anh Nguyễn Trung Việt (38 tuổi) khởi kiện Chủ tịch UBND TP Hải Phòng về việc ban hành các quyết định giải quyết khiếu nại chưa đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người dân, khiến anh và nhiều hộ khác không được bồi thường bằng đất khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện dự án.
Trình bày tại tòa, anh Việt cho biết, vợ chồng anh được bố mẹ cho tặng thừa kế thửa đất rộng 72,5m2, tại thôn Đường Đá (xã Hoa Động, huyện Thủy Nguyên), đã tách thửa năm 2019. Khi thực hiện dự án nêu trên, huyện Thủy Nguyên quyết định thu hồi 57,1m2, diện tích còn lại (15,4m2) không đủ điều kiện cấp sổ mới. Anh cũng không có nhà ở, đất ở khác tại xã Hoa Động.
Anh Nguyễn Trung Việt tại phiên tòa.
Ban Bồi thường hỗ trợ tái định cư huyện Thủy Nguyên cũng lên phương án bồi thường bằng tiền (hơn 180 triệu đồng) cho anh, tuy nhiên anh không đồng ý và cho rằng mình đủ điều kiện được bồi thường bằng đất có cùng mục đích sử dụng hoặc cấp đất tái định cư theo quy định.
Khiếu nại tới UBND huyện Thủy Nguyên và UBND TP Hải Phòng, anh đều nhận được thông báo bác bỏ với lý do “không có nhà hoặc công trình trên đất”.
Trong phần tranh tụng, đại diện người có quyền và nghĩa vụ liên quan (đại diện UBND huyện Thủy Nguyên) nói trước HĐXX rằng, anh Việt “không đang sử dụng đất”, không có công trình nhà ở hoặc công trình khác phục vụ việc ăn ở trên đất nên không xét duyệt tái định cư.
Phản bác lại, anh Việt cho rằng, anh đủ điều kiện bồi thường bằng đất theo quy định của pháp luật (có chứng nhận quyền sử dụng đất; diện tích sau thu hồi không đủ cấp sổ mới; không có nhà ở, đất ở nào khác tại xã Hoa Động). Đồng thời, anh cũng cung cấp xác nhận của UBND xã Hoa Động về việc gia đình anh “đang sử dụng ổn định thửa đất, không tranh chấp, không bị thế chấp, bảo lãnh...”.
Một góc khu tái định cư tại xã Hoa Động (huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng) thời điểm chưa cưỡng chế thu hồi đất.
Tái định cư kiểu “người có, người không”
Anh Việt cũng trình bày trước HĐXX rằng, cùng xóm anh có hộ ông Nguyễn Đức Sơn (SN 1980) cũng được bố mẹ cho tặng mảnh đất 129m2 đã tách thửa năm 2019 và bị thu hồi 100%. Thửa đất của anh Sơn cũng không có công trình nhà ở và công trình khác phục vụ việc ăn ở (đất trống).
Khi hội đồng xét duyệt lên phương án, Phòng TN&MT huyện cũng đề xuất không giao đất tái định cư cho anh Sơn, giống như gia đình anh và một số hộ khác. Tuy nhiên, tháng 3/2023 UBND huyện Thủy Nguyên đã bố trí giao cho anh Sơn 1 lô tái định cư rộng 108m2 và mới đây đã được cấp sổ đỏ. Anh Việt cho rằng, cách giải quyết bồi thường, hỗ trợ tái định cư của huyện Thủy Nguyên không đúng quy định pháp luật, thiếu công bằng, gây bức xúc cho người dân.
Về nội dung cấp tái định cư cho trường hợp anh Nguyễn Đức Sơn, HĐXX cho rằng, không liên quan tới việc khởi kiện quyết định hành chính của anh Việt nên không giải quyết.
Cũng tại phiên tòa, luật sư Vũ Anh Tuấn (bảo vệ quyền lợi cho anh Nguyễn Trung Việt) nêu quan điểm, trong hệ thống các quy phạm pháp luật về đất đai, không có khái niệm nào là “người đang sử dụng đất”.
Theo luật sư Vũ Anh Tuấn, Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất là đã trao quyền cho người dân sử dụng thông qua giấy chứng nhận.
Việc người đại diện cho UBND huyện Thủy Nguyên cho rằng phải trực tiếp có nhà ở, trực tiếp sinh sống trên đất bị thu hồi mới là “người đang sử dụng đất” và được bồi thường bằng đất là không có căn cứ.
Lực lượng chức năng tổ chức cưỡng chế thu hồi đất của 5 hộ xã Hoa Động (Thủy Nguyên, Hải Phòng) khi chưa hoàn tất việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư.
Tại tòa, luật sư Vũ Anh Tuấn cũng đề nghị đại diện UBND huyện Thủy Nguyên cung cấp văn bản quy định của địa phương về việc không bồi thường bằng đất đối với người không có nhà ở, công trình trên đất. Tuy nhiên, đại diện UBND huyện Thủy Nguyên không trả lời, từ chối phản hồi.
Kết thúc phần tranh luận, HĐXX tuyên bác bỏ các nội dung anh Nguyễn Trung Việt khiếu kiện những quyết định hành chính của UBND TP Hải Phòng, UBND huyện Thủy Nguyên về việc giải quyết bồi thường, hỗ trợ tái định cư.
Anh Việt cho biết, sẽ kháng cáo bản án tới tòa án cấp trên để đòi quyền lợi hợp pháp của gia đình.
Năm 2020 TP Hải Phòng triển khai Dự án cải tạo đường 359 huyện Thủy Nguyên, với tổng mức đầu tư hơn 1.100 tỷ đồng tiền ngân sách. Dự án có 2 hợp phần, trong đó có hợp phần xây dựng khu tái định cư, xây dựng hạ tầng tiện ích, các tuyến đường nội bộ trong khu tái định cư tại xã Hoa Động.
Tháng 9/2020, huyện Thủy Nguyên thông báo thu hồi khoảng 21,9ha đất của 380 hộ dân các xã Tân Dương, xã Hoa Động để có mặt bằng thực hiện dự án.
Riêng tại xã Hoa Động, có 38 hộ thuộc diện phải thu hồi đất. Huyện Thủy Nguyên đã bố trí tái định cư, bồi thường bằng tiền cho hơn 30 hộ. Còn lại 5 hộ thuộc diện cưỡng chế thu hồi đất, gồm: Nguyễn Thúy Liễu, Nguyễn Trung Việt, Nguyễn Trịnh Năng, Nguyễn Quỳnh Trang và Nguyễn Văn Hoàng.
Ngày 18/5/2023, UBND huyện Thủy Nguyên tổ chức cưỡng chế thu hồi đất của 5 hộ nêu trên để thực hiện dự án. Các hộ gia đình này đều chấp hành nhưng không đồng ý phương án bồi thường bằng tiền và đề nghị được cấp đất tái định cư.
Liên quan việc giải quyết bồi thường nêu trên, 4 hộ (Liễu, Việt, Trang, Hoàng) đều khởi kiện ra tòa hành chính. Tuy nhiên, TAND TP Hải Phòng tách riêng từng vụ án để giải quyết.