Tình yêu với Bác Hồ
Ông Bảy Nghĩa tên đầy đủ là Lê Văn Nghĩa, 65 tuổi ở ấp Hưng Lợi Đông, xã Long Điền B, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp. Ông tự nhận là họa sĩ nghiệp dư, bởi chưa qua trường lớp đào tạo về mỹ thuật. Do căn nhà nhỏ, ông Bảy Nghĩa sử dụng mái hiên bên hông nhà làm nơi sáng tác. Từ tranh treo tường, nguyên liệu sen khô, giá treo tranh và ngay cả bàn làm việc của ông đều gói gọn trong không gian chục mét vuông.
Khách đến, ông Bảy Nghĩa dừng tay pha ấm trà, bớt chút thời gian ngồi trò chuyện. Ông bảo, từ đợt 30/4 đến giờ, khách đến đặt hàng nhiều, làm ngày đêm không xuể. Nghề này, theo ông Nghĩa cần cảm hứng sáng tác, nếu không sẽ khó có tác phẩm ưng ý. “Riêng tranh lá sen về Bác Hồ, tôi làm chục bức đã bán gần hết. Mới đây khách đặt thêm đơn hàng 10 bức nữa nhưng không làm kịp nên không nhận”, ông Nghĩa nói.
Ông Bảy Nghĩa vẽ nhiều thể loại trên nhiều chất liệu khác nhau, tuy nhiên sở trường của ông là tranh chân dung, khắc họa nhân vật trên lá sen. Trong hàng nghìn bức tranh bằng lá sen đã thực hiện, ông tâm đắc nhất là tranh lá sen về Bác Hồ. Đến nay riêng tranh bằng lá sen về Bác, ông có trên 150 bức. Theo ông Nghĩa, vẽ tranh về Bác không đơn thuần giống là được, quan trọng nhất là phải thể hiện được thần thái của Bác. Bức tranh đầu tiên, ông phải sửa tới, sửa lui cả chục lần mới ưng ý.
Ông Bảy Nghĩa vẽ tranh lá sen về Bác Hồ ẢNH: HÒA HỘI
Để có được nguyên liệu làm tranh, ông thuê người dân hái lá sen mọc tự nhiên hoặc mua lá sen đem về nhà, sau đó chọn lá, phơi khô. Một bước nữa là cắt hoặc xé lá sen, phân loại theo màu, chỉnh sửa, phủ keo để giữ cố định các chi tiết. Lúc đầu ông làm tranh bằng lá sen, sau đó nghiên cứu làm tranh bằng gân sen, bụi sen… Ông đã thử qua nhiều thể loại tranh, từ tranh phong cảnh, tranh tĩnh vật, tranh chân dung nhưng theo ông, chân dung vẫn là thể loại mang lại cho ông nhiều cảm xúc nhất.
Nói về lý do chọn lá sen để làm tranh, trong đó có tranh về Bác Hồ, ông Bảy Nghĩa nói, muốn làm một dòng tranh mà nhìn vào đó, bạn bè quốc tế biết ngay là tranh của Việt Nam, lan tỏa được hình ảnh Việt Nam ra thế giới.
Theo ông Nghĩa, tùy theo mỗi bức tranh chân dung sẽ có những nét riêng trên khuôn mặt, ánh mắt, nụ cười để tạo thần thái của nhân vật. Ông Nghĩa bảo, vẽ chân dung lãnh tụ, phải tập trung thể hiện ở đôi mắt, thể hiện tầm nhìn xa, trông rộng. Với những bức vẽ đời thường như nông dân, công nhân, tuỳ từng khung cảnh, cần thể hiện sự khỏe mạnh, cường tráng… “Cái hồn nhân vật là quan trọng nhất. Nếu không thể hiện được, tranh cũng chẳng có giá trị gì cả. Vì thế, khi bắt tay vào làm, tôi say sưa cả ngày, thậm chí làm cả ban đêm, quên ăn, quên ngủ để được tác phẩm như ý”, ông Bảy Nghĩa tâm sự.
Ông Bảy Nghĩa bên cạnh tranh lá sen về Bác Hồ ẢNH: HÒA HỘI
Làm tranh về Bác Hồ, ông Bảy Nghĩa nói, học được ở Bác nhiều điều, đặc biệt là tính kiên trì, không bỏ cuộc: “Tình yêu với Bác khó diễn tả thành lời. Người dân Việt Nam đều biết, Bác hy sinh cả cuộc đời để đấu tranh, giành độc lập cho dân tộc”. Từ những suy nghĩ đó, trong cuộc sống, không vì thất bại ban đầu mà bỏ cuộc. “Mỗi lần thất bại hay làm tranh chưa đạt, tôi làm đi, làm lại, nhờ người khác góp ý, chỉnh sửa... cho đến khi nào thành công mới thôi”, ông Nghĩa chia sẻ.
Nâng giá trị sen Đồng Tháp
Làm tranh bằng lá sen, khó hơn rất nhiều so với làm tranh bình thường. Bởi lá sen có độ co giãn, biến đổi màu. Hơn nữa, mối mọt đục trong lá sen dễ gây hư hỏng. Khắc phục những hạn chế đó, ông đem lá sen về để khô tự nhiên, màu ổn định mới bắt đầu làm tranh. “Tôi đem ra phơi sương, phơi nắng liên tục để thử độ bền của tranh, qua đó rút kinh nghiệm để bảo quản tranh lâu hơn”, ông Nghĩa nói. Ông cho biết, keo dán lá sen cũng rất công phu. Nếu dùng keo nước, có khi không dính được mà còn hỏng luôn tranh. Vì thế, ông sử dụng bằng bột gạo để làm hồ dán…
Ông Bảy Nghĩa và nguyên liệu lá sen để làm tranh
Về cuộc sống cá nhân, ông Bảy Nghĩa kể, từ lớp 1 đã biết vẽ. Lúc đó nhà nghèo, điều kiện còn khó khăn, gia đình làm nghề thợ mộc nên hướng cho ông phải theo nghề mộc, làm bàn ghế, tủ, giường... Vì thế, ngoài việc theo nghề gia truyền của gia đình, ông học lỏm các tiền bối nghề vẽ tranh. Sau đó tự ông đã vẽ được nhiều tác phẩm cho riêng mình.
Năm 22 tuổi, ông nhập ngũ. Thấy ông có năng khiếu, cấp trên giao ông vẽ tranh chân dung các anh hùng liệt sĩ, người có công với cách mạng. Hoàn thành nghĩa vụ, ông trở về quê gắn bó với nghề mộc truyền thống của gia đình. “Khi rời quân ngũ, mặc dù theo nghề mộc nhưng có thời gian rảnh rỗi là tôi mày mò nghiên cứu vẽ, xem như một thú vui”, ông Bảy Nghĩa nhớ lại.
Năm 2015, sau một biến cố lớn của gia đình, ông phát hiện và sử dụng vỏ tràm để làm tranh. Dòng tranh này sau đó được rất nhiều người chú ý vì tính sáng tạo. Tuy nhiên, do tràm được trồng phổ biến ở miền Tây nên đâu đâu cũng có, không có gì đặc biệt. Để thoả sức sáng tạo và mong muốn khẳng định nét riêng của mình, ông từ bỏ tranh làm bằng tràm để chuyển qua làm tranh bằng lá sen cho đến nay.
Đang dở câu chuyện, ông Bảy Nghĩa quay vào trong nhà cầm xấp lá sen khô mang ra cho tôi xem. Ông bảo sen ở quê hương đồng Tháp nhiều vô kể, tuy nhiên hiện nay lá sen vẫn chưa có giá trị kinh tế cao. Vì thế ông khai thác phần lá, từ lá già, lá non làm nguyên liệu vẽ tranh. Mỗi bức tranh làm bằng lá sen có giá trên dưới 4 triệu đồng. “Mình là dân Đồng Tháp, quê hương đất Sen hồng, nổi tiếng với câu ca dao “Tháp Mười đẹp nhất bông sen/Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”. Sử dụng loại chất liệu vừa có ý nghĩa đối với đặc trưng của địa phương lại gắn với hình ảnh lãnh tụ quốc gia thì còn gì bằng”, ông Bảy Nghĩa chia sẻ.