Hai tuần trước, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị kêu gọi Mỹ lùi khỏi mép vực và tìm ra con đường để làm việc cùng nhau. Chỉ vài ngày sau đó, ông Vương Nghị phàn nàn với người đồng cấp Nga rằng Mỹ đã “mất trí, đạo đức và uy tín”.
Câu hỏi hiện nay là Trung Quốc có thể làm gì. Cuộc tấn công quy mô lớn của chính quyền Trump nhằm vào Trung Quốc khiến Bắc Kinh còn lại rất ít lựa chọn để có thể tránh phá hỏng quan hệ với Washington. Nếu điều đó xảy ra, Trung Quốc sẽ càng bị cô lập hơn vào giai đoạn nước này đang mâu thuẫn với Ấn Độ, Anh, Canada, Úc và nhiều nước khác. Nền kinh tế Trung Quốc sẽ càng bị tổn thương sau khi trải qua giai đoạn đình trệ vì đại dịch COVID-19 ở trong nước và gián đoạn toàn cầu.
Chỉ trong vòng mấy tuần, Bắc Kinh đã hứng hàng loạt hành động cứng rắn từ phía Mỹ nhằm vào công nghệ không dây 5G, trừng phạt những quan chức liên quan đến Hong Kong và Tân Cương, cáo buộc Trung Quốc phái nhiều binh lính giả danh đến Mỹ để đánh cắp bí mật thương mại, quân sự và y học.
Sau khi bị yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán ở Houston, Bắc Kinh hôm nay đáp trả bằng việc yêu cầu Mỹ đóng cửa lãnh sự quán ở Thành Đô. Bước đi này càng khiến những tiếng nói diều hâu cất cao hơn. Những người theo chủ nghĩa dân tộc kêu gọi chính quyền Trung Quốc làm nhiều hơn nữa và cân nhắc đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Hong Kong.
“Hãy để họ vã mồ hôi”, Hồ Tích Tiến, tổng biên tập Thời báo Hoàn Cầu, viết về các nhà ngoại giao Mỹ trong đại sứ quán và 5 lãnh sự quán. Ông này nói rằng phái đoàn ngoại giao Mỹ ở Hong Kong “rõ ràng” là một trung tâm tình báo, rồi nói vống lên về số lượng người đang làm ở đó.
Nhưng phía sau hậu trường, các quan chức cấp cao Trung Quốc dường như ít muốn leo thang căng thẳng hơn nữa vì lo ngại rằng bất kỳ bước đi nào cũng có thể trở thành công cụ để ông Trump sử dụng trong cuộc đua tái tranh cử. Một cuộc so găng quyết liệt với Trung Quốc có thể khiến người Mỹ bớt quan tâm hơn đến cách xử lý của chính quyền đối với đại dịch COVID-19 và giúp ông Trump xây dựng hình ảnh là một nhà lãnh đạo đã bảo vệ đất nước trước một cường quốc đối thủ.
“Đây là một trò chơi kinh điển, để tìm yếu tố gây chú ý bên ngoài và tập hợp dư luận phía sau tổng thống”, Lau Siu-kai, một cố vấn cấp cao của Bắc Kinh về các vấn đề Hong Kong, đánh giá.
Cùng lúc đó, Bắc Kinh không thể tỏ ra yếu đuối trước các cuộc tấn công từ Mỹ. Lòng tự hào quốc gia, điều luôn được giảng dạy trong trường học và được khuếch đại bởi báo chí nhà nước, đòi hỏi các lãnh đạo Trung Quốc phải mạnh mẽ trước những thách thức từ bên ngoài.
Uông Văn Bân, phát ngôn viên Bộ Ngọai giao Trung Quốc, nói rõ ràng tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 22/7 về tình thế tiến thoái lưỡng nan của nước này.
“Chúng tôi không quan tâm đến việc can thiệp vào bầu cử Mỹ; chúng tôi hy vọng phía Mỹ sẽ không chơi quân bài Trung Quốc trong cuộc bầu cử...Chúng tôi khuyên phía Mỹ chớ lặp đi lặp lại sai lầm, nếu không Trung Quốc chắc chắn sẽ có phản ứng cần thiết và chính đáng”, ông Uông nói.
Căng thẳng gia tăng với Washington đã gây ra những chia rẽ rõ ràng ở Bắc Kinh về cách phản ứng với cuộc đối đầu đã mở rộng và trở nên quyết liệt hơn nhiều so với tưởng tượng của giới chức Trung Quốc chỉ cách đây vài tuần.
Sẽ căng hơn nữa
Khi phát biểu tại Thư viện tổng thống Richard Nixon ở California hôm 23/7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói rằng chính quyền Trump sẽ kiên trì thách thức Trung Quốc trên toàn cầu. Ông không nhắc đến bất kỳ lĩnh vực nào hai bên có lợi ích chung hay bất kỳ cơ sở nào cho hợp tác mang tính xây dựng.
Ngay cả khi bị yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán ở Houston, Trung Quốc vẫn tiếp tục tuân thủ thoả thuận thương mại giai đoạn 1 mới Mỹ, báo New York Times dẫn thông tin từ những người nắm được vấn đề tiết lộ.
Trong mùa hè này, Trung Quốc mua vào một lượng lớn ngô, lúa mì, bo bo và thịt lợn từ Mỹ. Chưa đến 2 tuần trước, Trung Quốc đặt mua số lượng ngô Mỹ lớn nhất từ trước đến nay, Darin Friedrichs, một chuyên gia về hàng nông sản tại văn phòng Thượng Hải của hãng thương mại Chicago INTL FCStone, cho biết.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vẫn chưa lên tiếng công khai về quan hệ xấu đi với Mỹ. Hôm 22/7, khi có tin Mỹ yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán ở Houston, ông Tập đang đi thăm tỉnh Cát Lâm, có vẻ không bị phân tâm bởi căng thẳng ngoại giao giữa hai nước. Hôm qua, ông Tập thăm ĐH Hàng không Không quân, nói chuyện về lễ kỷ niệm của quân đội vào tháng 8.
Những chính sách và lời lẽ cứng rắn từ Washington cho thấy phía Mỹ, chứ không phải Trung Quốc, sẽ còn quyết liệt hơn nữa trong quan hệ song phương.
Với sự ủng hộ của lưỡng đảng Mỹ về việc cần cứng rắn hơn với Bắc Kinh, không rõ Trung Quốc có thể hy vọng cải thiện được quan hệ này nếu đối thủ của ông Trump là ông Joe Biden chiến thắng trong cuộc đua vào tháng 11 năm nay hay không.