Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. (Ảnh: Reuters)
Hội nghị thượng đỉnh BRICS mà Nga là một thành viên sẽ diễn ra ở Johannesburg vào tháng tới, nhưng sự tham dự của ông Putin gây khó cho nước chủ nhà, vì Pretoria là thành viên Toà án Hình sự quốc tế nên phải có nghĩa vụ thực hiện phán quyết mà toà đưa ra.
Tình thế tiến thoái lưỡng nan về ngoại giao của Nam Phi đang diễn ra tại tòa án, nơi đảng đối lập là Liên minh Dân chủ (DA) cố gắng ép chính phủ phải bắt ông chủ Điện Kremlin và giao nộp cho ICC nếu nhà lãnh đạo Nga bước chân vào nước này.
Nhưng trong văn bản trả lời toà án, ông Ramaphosa cho rằng đòi hỏi của DA là “vô trách nhiệm” và cho biết an ninh quốc gia sẽ bị đe dọa.
“Nga đã nói rõ rằng việc bắt giữ tổng thống đương nhiệm của họ sẽ là một lời tuyên chiến. Sẽ không phù hợp với Hiến pháp của chúng ta nếu mạo hiểm tiến đến chiến tranh với Nga”, ông Ramaphosa nói và cho rằng điều này sẽ đi ngược lại nghĩa vụ bảo vệ đất nước, làm suy yếu sứ mệnh do Nam Phi đi đầu nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine và sẽ “khép lại bất kỳ giải pháp hòa bình nào”.
Tháng trước, ông Ramaphosa dẫn đầu một phái đoàn hòa bình gồm 7 quốc gia châu Phi, trong đó có lãnh đạo của Ai Cập, Senegal và Zambia, thăm Kiev và Saint Petersburg để nêu kiến nghị hoà bình.
Tổng thống Ramaphosa cho biết Nam Phi đang tìm cách miễn trừ theo các quy tắc của ICC dựa trên thực tế là việc ban hành lệnh bắt có thể đe dọa “an ninh hòa bình và trật tự của quốc gia”.
Hiệp ước ICC quy định rằng một quốc gia thành viên nên tham vấn tòa khi phát hiện những vấn đề có thể cản trở việc thực hiện phán quyết, và tòa án có thể không yêu cầu bắt giữ nếu điều này khiến quốc gia đó vi phạm các quy tắc quốc tế về quyền miễn trừ ngoại giao.
Nam Phi hiện là chủ tịch của nhóm BRICS, một tập hợp các quốc gia có nền kinh tế phát triển nhanh gồm Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, tự coi mình là đối trọng với sự thống trị kinh tế của phương Tây.
Trong các cuộc trả lời phỏng vấn gần đây với truyền thông địa phương, Phó Tổng thống Nam Phi Paul Mashatile cho biết chính phủ đã cố gắng thuyết phục ông Putin không đến, nhưng vẫn chưa thành công.
Lãnh đạo DA John Steenhuisen ca ngợi phán quyết của Toà án Hình sự quốc tế, cho rằng lập luận của ông Ramaphosa về nguy cơ chiến tranh với Nga là không thuyết phục.
“Khi các quyết định về chính sách đối ngoại có khả năng hủy hoại danh tiếng quốc tế của Nam Phi… và hủy hoại nền kinh tế của chúng ta, điều quan trọng là chính phủ phải duy trì nghĩa vụ công khai và minh bạch của mình”, ông Steenhuisen tuyên bố.