Bệnh thiếu máu não do hẹp động mạch cảnh rất phổ biến nhưng ít bệnh nhân để ý để khám và điều trị. Nhiều trường hợp bác sĩ thường bỏ quên khi khám lâm sàng cho bệnh nhân. Chỉ đến khi tai biến mạch máu não xảy ra thì có tới 25-30% là do hẹp động mạch cảnh.
Hẹp động mạch cảnh là do mỡ bám lên thành mạch và phát triển gây hẹp tại chỗ hay mảnh xơ vữa bong tróc ra trôi lên não gây lấp mạch não đưa đến tai biến mạch máu não.
Thiếu máu não là tình trạng thiếu máu cung cấp cho các tế bào não thường do nguyên nhân hẹp gây ra. Các triệu chứng của tình trạng thiếu máu não rất hay gặp trong cuộc sống bình thường nhưng dễ bị bỏ qua như đau đầu thông thường, đau đầu do viêm xoang, chóng mặt do rối loạn tiền đình, chóng mặt do tiền mãn kinh... Nếu không điều trị triệt để, bệnh kéo dài và khó khăn cho điều trị sau này.
Một số triệu chứng gợi ý thiếu máu não:
- Đau đầu: Người bị thiếu máu não thường hay bị triệu chứng này. Những cơn nhức đầu khủng khiếp luôn ghé thăm. Lúc đầu, bạn chỉ bị đau nhói một vùng nào đó cố định, sau đó dần dần cơn đau sẽ lan ra khắp đầu. Người bệnh sẽ có cảm giác đầu mình nặng trịch nhất là khi phải di chuyển, suy nghĩ nhiều hay khi mới ngủ dậy.
- Hoa mắt, chóng mặt, ù tai: Người bệnh rất dễ bị ù tai dù đang ở trong không gian yên tĩnh và không có gió. Những cơn choáng, hoa mắt, chóng mặt và mất thăng bằng sẽ ghé thăm vào những lúc không ngờ nhất. Khi cảm thấy mình đứng không vững nữa hãy dựa ngay vào đâu đó. Nếu không có chỗ bám thì hãy ngồi thụp xuống, tránh để bị mất thăng bằng không tự chủ, không kiểm soát được rất dễ bị ngã ra đằng sau. Đối với người bị bệnh đặc biệt là người già, ngã như vậy rất nguy hiểm gây ra các chấn thương về xương khớp hoặc sọ não.
- Mất ngủ: Người bị thiếu máu não rất hay gặp phải các vấn đề về giấc ngủ như ngủ chập chờn, thường gặp ác mộng, ngủ hay thức cũng khó kiểm soát được, tỉnh giấc vào giữa đêm hoặc đến sáng mới ngủ được. Do mất ngủ triền miên nên người bệnh luôn cảm thấy chán nản và mệt mỏi, không có hứng thú cũng như tinh thần để làm việc. Tâm trạng hay gắt gỏng, thờ ơ với mọi thứ xung quanh và rất dễ bị kích động.
- Suy giảm trí nhớ: Việc thiếu máu não dẫn đến máu không được đẩy lên đủ để não bộ có thể hoạt động. Hiện tượng nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt… xảy ra thường xuyên sẽ khiến bệnh nhân giảm dần trí nhớ, quên nhanh mọi việc. Suy giảm trí nhớ vừa do tình trạng lão hóa ở tế bào não, thoái hóa não, teo não, vừa do tình trạng thiếu máu nuôi não.
- Tê bì, nhức mỏi chân tay: Người mắc bệnh thường có cảm giác tê ở đầu các ngón tay, đôi lúc cảm thấy dưới da râm ran như bị kiến bò. Hay bị đau dọc xương sườn, đôi lúc có cảm giác lạnh sống lưng, chân tay nhức mỏi, đau dọc vai gáy và đau dọc các xương sườn. Việc tê đầu ngón tay và toàn thân nhức mỏi do đau xương gây rất nhiều bất tiện đối với người bệnh.
Yếu tố nguy cơ cao hẹp động mạch cảnh là trên 40 tuổi, nam nhiều hơn nữ, béo phì, hút thuốc lá, tiểu đường và tăng huyết áp.
Bác sĩ Liêm lưu ý, các dấu hiệu sớm nhận biết bệnh thiếu máu não này lúc đầu có vẻ nhẹ nhàng nhưng tiến triển khá nhanh. Đặc biệt những cơn choáng ngất đến bất ngờ sẽ rất nguy hiểm đến tính mạng. Khi một trong những dấu hiệu bệnh xuất hiện đừng nên chần chừ hãy đến những cơ sở y tế khám để có hướng điều trị kịp thời.
Các phương pháp chẩn đoán hẹp động mạch cảnh hiện nay là siêu âm màu, chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA) hoặc chụp CT đa lớp cắt (MSCT), chụp mạch số hóa xóa nền DSA...
Có thể điều trị nội khoa, uống thuốc nhằm làm tan và co mảnh xơ vữa làm giảm mức độ hẹp động mạch cảnh, đồng thời làm mảng xơ vữa bám chặt vào thành mạch máu hạn chế tối đa tai biến mạch máu não. Việc điều trị ngoại khoa bằng kỹ thuật luồn ống vào trong lòng mạch đặt stent ngay vị trí hẹp cho kết quả rất tốt nhưng cùng có rủi ro như phù não, xuất huyết não hay nhồi máu não do mảng xơ vữa di chuyển lên do can thiệp (chiếm tỷ lệ khoảng 5%).