Tổng thống El Salvador Nayib Bukele. (Ảnh: Getty)
Một nhóm tội phạm dùng súng tự động tấn công thành viên của băng nhóm đối thủ bên kia đường. Zelaya, khi đó 20 tuổi, trúng 8 viên đạn.
“Lúc đó con bé chưa chết, người ta đưa nó đến bệnh viện. Khi tôi đến thì nó vừa qua đời, cơ thể vẫn còn ấm”, bà Jackelyne Zelaya nhớ lại.
Cái chết của Jocelyn khiến bé Marcela mất mẹ khi mới 1 tuổi. Đó chỉ là 1 trong hàng ngàn vụ giết người năm đó ở El Salvador, thời kỳ mà quốc gia Trung Mỹ nhỏ bé chỉ với 6 triệu dân có tỷ lệ giết người cao nhất thế giới, theo thống kê của Ngân hàng Thế giới.
Nhiều người trong số đó, như Jocelyn, là nạn nhân vô tội, bị cuốn vào cuộc chiến giữa hai băng nhóm tội phạm Mara Salvatrucha và Barrio 18.
Cho đến bây giờ, bà Zelaya vẫn không biết băng nhóm nào đã bắn chết cháu gái mình.
Tuy nhiên, giống như nhiều người khác đã mất người thân, bà Zelaya biết ai đã chống lại những băng nhóm đó: Nayib Bukele, vị tổng thống mạnh mẽ của đất nước, người tự phong là “nhà độc tài ngầu nhất thế giới” và “vua triết học”.
Dù bị đối thủ và các tổ chức nhân quyền quốc tế chỉ trích là vi phạm nhân quyền khi trấn áp tội phạm, ông Bukele vẫn được nhiều người tin tưởng sẽ tái đắc cử, khi người dân El Salvador đi bầu cử ngày 4/2.
Là một chính trị gia khôn ngoan, ông Bukele bắt đầu cuộc tranh cử khi công ty quảng cáo của gia đình ông làm việc cho FMLN, nhóm du kích trong nội chiến trước đây và đã chiến thắng trong hai cuộc bầu cử tổng thống năm 2009 và 2014.
Tuy nhiên, con đường đi lên đỉnh cao thực sự của ông Bukele mất một thời gian dài, sau khi ông bị đảng trục xuất năm 2017 và trở thành người ngoài. Ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2019, với cam kết diệt nạn tham nhũng và hối lộ.
Người đàn ông 37 tuổi khi đó nhanh chóng nổi tiếng là người phá cách và đổi mới. Ông chấp nhận bitcoin là loại tiền tệ hợp pháp ở El Salvador từ năm 2021 và mời nhiều tên tuổi công nghệ trên thế giới đến lướt sóng ở Thái Bình Dương.
Nhưng trên hết, chiến dịch trấn áp mạnh mẽ các băng nhóm tội phạm khiến ông trở nên nổi tiếng cả trong nước và khắp châu Mỹ Latinh, đưa ông trở thành nhân vật được yêu thích nhất trong cuộc bầu cử ngày 4/2.
Ông Bukele tự hào khi đạt được tỷ lệ ủng hộ cao nhất ở Mỹ Latinh, thường xuyên đạt mức trên 70% trong hầu hết các cuộc thăm dò độc lập.
Dưới thời Tổng thống Bukele, tỷ lệ giết người ở El Salvador đã giảm mạnh. Trong vòng 1 năm kể từ khi ông lên nắm quyền, tỷ lệ này giảm xuống chỉ bằng 1/3 với năm 2017.
Hiện nay, theo số liệu của chính phủ, cứ 100.000 người thì có chưa đến 2 vụ giết người - tỷ lệ thấp hơn ở Mỹ.
Một lý do tạo nên thành công đó là đại dịch COVID-19, nhưng ít ai nghi ngờ về ảnh hưởng của “Phương pháp Bukele” được biết đến trên khắp khu vực.
Tháng 3/2022, một đợt bùng phát bạo lực băng đảng khiến 62 người thiệt mạng chỉ trong 1 ngày khiến Tổng thống Bukele đối mặt với cuộc khủng hoảng đẫm máu nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của mình.
Ông áp dụng các biện pháp khẩn cấp mà ông cho rằng để đối phó với các băng đảng một lần và mãi mãi. Năm ngoái, một cuộc điều tra của Bộ Tư pháp được công bố tại tòa án ở New York cho biết ông Bukele đang bí mật đàm phán một thỏa thuận ngừng bắn với chính các băng đảng mà ông tuyên bố sẽ chiến đấu, nhưng tình trạng khẩn cấp vẫn chưa được thu hồi. Tổng thống Bukele phủ nhận chuyện đàm phán với các băng đảng.
Các quyền theo hiến pháp bị đình chỉ, cho phép cảnh sát giam giữ một người mà không bị buộc tội tới 15 ngày và nghe lén điện thoại của bất kỳ ai mà không cần có lệnh của tòa án; quân đội được triển khai; và số lượng các vụ giam giữ tăng vọt.
Đầu năm 2023, chính phủ của của Tổng thống Bukele xây dựng một khu phức hợp nhà tù rộng lớn có sức chứa lên tới 40.000 tù nhân, được gọi là “Trung tâm giam giữ những kẻ khủng bố”.
Gần 2 năm sau vụ giết người năm 2022, tình trạng khẩn cấp và hạn chế quyền tự do dân sự của El Salvador vẫn được duy trì sau nhiều lần được Quốc hội gia hạn.
El Salvado hiện có hơn 75.000 đang ngồi tù. Dù nước này không còn phải đối mặt với tỷ lệ giết người kỷ lục nhưng có tỷ lệ giam giữ cao nhất thế giới.
Tổng thống Bukele cũng tìm cách tăng cường quyền kiểm soát của mình đối với các thể chế nhà nước vốn phải hoạt động độc lập.
Tháng 1/2020, ông gây chú ý khi bước vào Quốc hội với đội binh lính hộ tống để ép các nghị sĩ thông qua khoản vay khẩn cấp để mua vũ khí mới.
Một năm sau, sau khi đảng Ý tưởng mới của ông chiếm đa số tuyệt đối trong các cuộc bầu cử lập pháp, Quốc hội mới trung thành với Tổng thống Bukele đã bãi nhiệm các thẩm phán Tòa án tối cao El Salvador và Bộ trưởng tư pháp, những người đã phản đối một số cải cách ban đầu của ông.