Núi đồi ở Dốc Kiền dọc Quốc lộ 14G nối Đà Nẵng - Quảng Nam bị cày xới, mở đường để khai thác, trồng keo. Ảnh: Nguyễn Thành
Núi rừng bị cạo trọc, mở đường nham nhở
Quốc lộ 14G là tuyến đường huyết mạch nối Đà Nẵng và Quảng Nam. Trên tuyến đường này, Dốc Kiền là một trong những điểm nóng về nguy cơ sạt lở, đe dọa an toàn giao thông, tính mạng, tài sản của người dân.
Từ đỉnh Dốc Kiền ở địa phận Quảng Nam phóng tầm mắt xuống là cảnh hàng trăm hecta rừng đã bị người dân phát trọc. Tại đây có nhiều điểm sạt lở từ năm 2023 và các năm trước đã được khắc phục nhưng đất đá vẫn còn thường trực ập xuống.
Tại vị trí cây cầu Km23+17, một vệt kéo dài bên ta luy dương đã bị người dân đào bới, mở đường nham nhở để phục vụ việc khai thác keo, khiến nhiều tài xế, người dân khi qua đây luôn lo sợ.
Anh Trần Công Anh, 35 tuổi, một tài xế lái xe tải thường chở hàng qua cung đường này cho biết: Năm nào ở Dốc Kiền cũng có sạt lở. Việc đào xới núi đồi, mở đường khai thác keo ở trên cao, chỉ cần mưa kéo dài sẽ tạo thành những mương, khe suối lớn chảy trên đỉnh núi xuống, sạt lở có thể xảy ra.
“Vào mùa mưa qua đoạn Dốc Kiền vừa đi vừa run, vì nước chảy xối xả, đất đá có thể đổ sập bất cứ lúc nào”, anh Anh nói.
Năm 2023, sạt lở từng xảy ra tại khu vực này gây ách tắc. Đại diện Khu Quản lý đường bộ III (QLĐB, thuộc Cục Đường bộ), cho biết: Trên mái ta luy các sườn đồi, sườn núi liền kề hai bên Quốc lộ 14G có nhiều người dân được giao đất để trồng rừng khai thác. Từ đó, người dân tự mở đường để phục vụ việc trồng và khai thác rừng. Điều này gây ra sạt lở, hư hỏng các công trình đường bộ, ảnh hưởng giao thông trên tuyến cũng như nguy cơ mất an toàn giao thông.
Tháng 6/2023, Khu QLĐB III làm việc với huyện Hòa Vang (TP Đà Nẵng) và người dân, yêu cầu lấp các mương, rãnh đã đào, dừng việc mở đường ở sườn núi ta luy dương, hoàn trả lại hiện trạng ban đầu để chống sạt lở. Đồng thời, yêu cầu Hạt Quản lý đường bộ Quốc lộ 14G đóng, rào chắn các điểm đã bị người dân tự ý mở đường dọc tuyến đoạn qua Dốc Kiền, không để người dân đưa xe cộ, phương tiện lên núi khai thác, trồng keo. Tuy nhiên, đến nay tình trạng trên chưa được cải thiện.
Tương tự, dọc tuyến cao tốc La Sơn - Hòa Liên qua địa phận tỉnh TT - Huế và TP Đà Nẵng, nhiều khu vực đồi núi người dân tổ chức khai thác, trồng keo, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.
Ông Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc Khu QLĐB III cho biết: Đã phát hiện một số trường hợp người dân tự ý tháo dỡ hàng rào bảo vệ bằng lưới thép gai, lưới B40 dọc hai bên đường đi vào tuyến La Sơn - Hòa Liên để trồng rừng, khai thác lâm sản. Riêng năm 2023, Khu QLĐB III đã phát hiện 85 vụ tháo dỡ hàng rào bảo vệ. Nghiêm trọng hơn, một số trường hợp tự ý tháo dỡ hàng rào bảo vệ và mở đường nhánh trái phép đấu nối vào tuyến La Sơn - Hòa Liên để khai thác, vận chuyển keo trồng dọc theo tuyến đường.
“Đây là hành vi vi phạm quy định pháp luật về quản lý, bảo vệ đường bộ, gây mất an toàn giao thông rất cao, đồng thời gây sạt lở đất, nguy cơ ách tắc giao thông trong mùa mưa, gây hư hỏng công trình giao thông. Mặc dù đơn vị đã nhiều lần phối hợp với chính quyền địa phương để ngăn chặn, xử lý nhưng các vi phạm vẫn tái diễn”, ông Bình cho biết.
Theo Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm TP Đà Nẵng Phan Thế Dũng, Đà Nẵng đang xây dựng chính sách hỗ trợ trồng rừng gỗ lớn, hỗ trợ người dân chuyển đổi cây trồng theo hướng bền vững. Những vị trí nguy cơ sạt lở dọc các tuyến quốc lộ, cao tốc sẽ kiến nghị cơ quan chức năng, chính quyền địa phương xem xét chuyển đổi cây trồng, không để người dân trồng keo.
Cần chuyển đổi cây trồng
Trồng keo góp phần phát triển kinh tế cho người dân, tuy nhiên, việc trồng keo tại sườn đồi, núi cao dọc các tuyến quốc lộ, cao tốc tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sạt lở nguy hiểm. Cây keo sau 1-2 năm phủ xanh các quả đồi, nhưng đến độ tuổi sẽ phải khai thác. Để khai thác keo buộc phải mở đường trên các sườn núi cao. Chưa kể, cây keo giữ đất không bằng các loại cây bản địa, cây gỗ lớn.
Ông Phan Thế Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm TP Đà Nẵng cho biết: Trước đây, chính sách của nhà nước là giao khoán hết đất trống cho người dân. Sau này, mới thấy hậu quả nhãn tiền là sạt lở.
“Đáng lẽ phải đầu tư trồng cây bản địa, cây gỗ lớn để giữ đất từ đầu. Cây keo không phải là cây trồng bền vững và không giữ được đất. Cây đến độ khai thác lại bị chặt trụi, phát quang và phải mở đường mới trên núi nên nguy cơ sạt lở rất cao”, ông Dũng cho biết.
Ông Nguyễn Danh Tiến - Trưởng Văn phòng đường bộ III.1 (thuộc Khu QLĐB III), cho biết: Việc đào núi mở đường khai thác keo nguy cơ mất an toàn giao thông rất cao. Việc khắc phục sạt lở rất khó khăn và tốn kém cho ngân sách nhà nước. Để ngăn chặn, đơn vị đã rào đóng bằng hộ lan mềm, nhưng chỉ là giải pháp tạm thời.
Riêng với tuyến Quốc lộ 14G, mới đây Khu QKĐB III đã có văn bản gửi Ban ATGT TP Đà Nẵng, Sở NN&PTNT và UBND huyện Hòa Vang đề nghị có biện pháp ngăn chặn, không để người dân đào bạt đồi núi, tự mở các đường phục vụ khai thác và trồng cây trên các sườn núi và ta luy dọc theo dọc tuyến.
“Chúng tôi đã kiến nghị chuyển sang trồng cây lâu năm, không khai thác lấy gỗ hoặc có biện pháp khác để người dân không trồng keo trên các sườn đồi, núi liền kề, dọc hai bên đường, kể cả biện pháp thu hồi đất”, ông Tiến cho biết.
Trong khi đó, dọc tuyến cao tốc La Sơn - Túy Loan, từ tháng 3/2024, Khu QKĐB III cũng có văn bản gửi UBND TP Đà Nẵng đề nghị xem xét điều chỉnh mục đích sử dụng đất rừng dọc tuyến La Sơn - Hòa Liên tại các khu vực thường xuyên bị mở hàng rào bảo vệ, đấu nối trái phép theo hướng không giao đất cho các tổ chức, cá nhân trồng cây khai thác, chỉ trồng rừng lâu năm bền vững. Trường hợp trồng rừng khai thác, đề nghị cần phải xây dựng hệ thống đường gom để người dân khai thác, vận chuyển lâm sản.