Tổng thống Ukraine Volodymir Zelensky. (Ảnh: Washington Post)
Tuy nhiên, phản ứng tiêu cực trong hàng ngũ tướng tá, sự hoài nghi trong một số quan chức ở Kiev và bất định ở phương Tây cho thấy việc ông Zelensky sa thải vị tướng được nhiều người yêu mến có thể gây tác dụng ngược, đồng thời tạo cơ hội để Nga tranh thủ giai đoạn bất ổn. Điều này cũng tác động mạnh đến tinh thần binh lính trên chiến trường, nhất là khi Tổng thống Zelensky không đưa ra lời giải thích công khai nào cho việc sa thải dự kiến.
“Chỉ Nga có lợi trong tình hình này. Câu chuyện không được giải thích rõ ràng. Mọi người cần chuẩn bị tinh thần vì ông Zaluzhny rất được kính trọng, không phải chỉ trong quân đội mà cả người dân bình thường”, một quan chức quân sự cấp cao giấu tên của Ukraine nói với Washington Post.
Một quan chức cấp cao trong chính phủ tiết lộ, trong cuộc trao đổi với Tổng thống Zelensky, ông Zaluzhny nêu ý kiến về những vấn đề mà người kế nhiệm ông sẽ phải xử lý, để khẳng định rằng việc cải thiện nhanh chóng vị thế của Ukraine trên chiến trường là điều khó có thể làm.
Chỉ huy mới sẽ phải đối đầu với một lực lượng lớn hơn, được vũ trang tốt hơn khi cuộc xung đột đã rơi vào giai đoạn bế tắc và tiêu hao. Chỉ huy mới sẽ cần bổ sung thêm rất nhiều binh lính, phải theo kịp kế hoạch của Nga về việc đưa thêm 400.000 quân ra chiến trường. Và lực lượng Ukraine cũng cần thêm nhiều thứ nữa: vũ khí, đạn dược, xe cộ và các phương tiện khác.
Vị quan chức trên kể rằng ông Zaluzhny không tức giận về việc bị sa thải, mà quan hệ giữa ông với tổng thống đã xấu đi sau gần 2 năm xung đột. Đơn giản là họ không còn tin nhau, các quan chức Mỹ và Ukraine cho biết.
Tuy nhiên, vẫn còn cơ hội Tổng Zelensky thống sẽ đảo ngược quyết định. Sắc lệnh về việc chính thức sa thải tướng Zaluzhny dự kiến sẽ được ký trong tuần này, nhưng đến giờ vẫn chưa thấy xuất hiện.
Ngày 29/1, phát ngôn viên tổng thống Ukraine Serhiy Nykyforov phủ nhận ông Zaluzhny đã bị sa thải, nhưng sau đó không bình luận gì thêm.
Có lẽ bất đồng nghiêm trọng nhất giữa Tổng thống Zelensky với tướng Zaluzhny là đề xuất huy động thêm binh lính.
Nga có lực lượng đông hơn và nhiều vũ khí hơn Ukraine. Để Kiev giành được lợi thế trên chiến trường, ông Zaluzhny nói với Tổng thống rằng họ phải huy động ít nhất số người như Nga dự định - khoảng 400.000, vị quan chức nắm được nội dung cuộc gặp cho biết. Ukraine cũng phải chuẩn bị cho những tổn thất có thể tương đương năm ngoái.
Quan chức này cho biết con số mà ông Zaluzhny đưa ra là gần 500.000. Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky phản đối việc bắt nhiều người nhập ngũ, một phần vì Ukraine thiếu tiền để trả lương cho họ nếu không tăng đáng kể thuế với người dân.
Một thiếu tá chỉ huy đơn vị ở miền đông Ukraine cho biết: “Thực sự không đủ người. Dù chỉ phòng thủ vẫn có những tổn thất không ngừng. Có người bị ốm, có người thôi nhiệm vụ vì lý do sức khỏe hoặc có người bị điều động về hậu phương”. Vì vậy, ngày càng ít người sẵn sàng bám trụ tiền tuyến thực sự.
Người thay thế ông Zaluzhny chắc chắn sẽ thân thiết và trung thành hơn với tổng thống. Các ứng cử viên hàng đầu cho vị trí này là Đại tá Oleksandr Syrsky, tư lệnh lực lượng mặt đất, và Trung tướng Kyrylo Budanov, giám đốc cơ quan tình báo quân sự.
Ông Zaluzhny nổi tiếng là người táo bạo và không ngại nói ra suy nghĩ của mình. Điều đó dẫn đến một số cuộc cãi vã với người đồng cấp phương Tây, bao gồm tướng Mark A. Milley, cựu Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ.
Các quan chức Mỹ từ lâu đã cảm nhận được sự căng thẳng và mất lòng tin giữa hai ông Zelensky và Zaluzhny, một phần vì tổng thống nghi ngờ người đứng đầu quân đội có tham vọng chính trị.
Đề xuất dành thêm 60 tỷ USD cho Ukraine mà Nhà Trắng trình lên Quốc hội đang bế tắc. Ngày 1/2, Liên minh châu Âu thông qua khoản viện trợ hơn 50 tỷ USD cho Kiev, một điểm sáng hiếm hoi đối với quốc gia đang phải đối mặt với các cuộc tấn công ngày càng gia tăng của Nga.
Tuy nhiên, số tiền này không đủ để thay đổi cuộc chơi trên chiến trường. Các quan chức Ukraine và phương Tây cho biết, năm nay Kiev có thể sẽ tập trung vào phòng thủ thay vì cố gắng giành lại lãnh thổ. Giới phân tích và các quân nhân Ukraine nghi ngờ rằng chỉ huy mới có thể làm được nhiều việc hơn với ít nguồn lực hơn.