Lạm quyền
Theo bản kết luận, bộ máy tổ chức tại NXB GD Việt Nam chưa tách bạch rõ hoạt động giữa hội đồng thành viên (HĐTV), Chủ tịch HĐTV và Tổng giám đốc dẫn đến chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ: HĐTV quyết định nhiều vấn đề thuộc thẩm quyền của Tổng giám đốc; Chủ tịch HĐTV trực tiếp điều hành nhiều công việc thuộc thẩm quyền của Tổng giám đốc HĐTV, họp quyết định tất cả các vấn đề về bổ nhiệm nhân sự; Chủ tịch HĐTV ký tất cả các quyết định bổ nhiệm từ trưởng, phó phòng trở lên, ký các quyết định, thông báo tuyển dụng lao động. Trong khi đó, theo quy định: HĐTV chỉ có quyền hạn quyết định bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm, từ chức, khen thưởng, kỷ luật, thôi việc, nghỉ hưu đối với Chủ tịch và thành viên HĐTV hoặc Chủ tịch công ty... Việc lạm quyền này đã dẫn đến tình trạng khi trình một việc, đơn vị phải làm Tờ trình cả Chủ tịch HĐTV và Tổng giám đốc.
Trong thời gian giữ chức vụ Chủ tịch HĐTV, ông Mạc Văn Thiện kiêm nhiệm chức danh Chủ tịch HĐQT và Ủy viên HĐQT tại 3 công ty thành viên. Điều này vi phạm quy định về tiêu chuẩn, điều kiện thành viên HĐTV theo quy định; ký các quyết định công nhận, bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo đối với các công ty thành viên; ký các văn bản về việc tuyển dụng không đúng thẩm quyền (quyết định thành lập Hội đồng tuyển dụng, quyết định tiếp nhận cán bộ, văn bản thông báo đồng ý để đơn vị tiếp nhận cán bộ, thông báo đồng ý công nhận hết thời gian thử việc và tiếp nhận tập sự…) trong khi theo quy định việc này thuộc thẩm quyền của Tổng GĐ; ký văn bản giới thiệu sách cho Công ty CP Thiết bị giáo dục và Công nghệ Việt Nam.
Hoạt động của Tổng GĐ Vũ Văn Hùng chưa tách bạch với hoạt động của HĐTV. Tổng GĐ chưa thực hiện việc ký các văn bản bổ nhiệm cán bộ theo thẩm quyền; chưa báo cáo Bộ GD&ĐT các thiếu sót, tồn tại trong thực hiện mối quan hệ giữa HĐTV và Tổng giám đốc. Tổng giám đốc cũng chưa kịp thời thực hiện nghĩa vụ thông báo cho NXBGDVN và niêm yết tại trụ sở chính, chi nhánh của NXBGDVN về các doanh nghiệp mà mình và người có liên quan làm chủ hoặc có cổ phần, phần vốn góp theo quy định…
Ký hợp đồng lao động không đúng
Kiểm tra 47 hợp đồng lao động theo hình thức khoán gọn do NXBGDVN, NXBGD tại Đà Nẵng, NXBGD tại Cần Thơ, Tạp chí Toán tuổi thơ ký với người lao động cho thấy: Có 22 trường hợp do Tổng giám đốc Vũ Văn Hùng ký hợp đồng lao động với nội dung mời làm việc dưới hình thức hợp đồng khoán gọn thời hạn 1 năm không thuộc một trong các loại hợp đồng quy định của Bộ luật Lao động; Có 10 trường hợp do NXBGD tại Đà Nẵng, 1 trường hợp do NXBGD tại Cần Thơ, 5 trường hợp do NXBGD tại TP Hồ Chí Minh ký hợp đồng khoán gọn với thời hạn 1 năm; 4 trường hợp do NXBGD tại TP Hồ Chí Minh ký hợp đồng khoán gọn (trong đó 1 trường hợp không xác định thời hạn, 1 trường hợp thời hạn 1 năm, 1 trường hợp thời hạn 3 năm) không thuộc một trong các loại hợp đồng quy định tại Bộ luật Lao động; việc ký các hợp đồng trên không qua tuyển dụng là trái quy định tại Quyết định số 512 của NXBGDVN; 1 trường hợp do Tạp chí Toán tuổi thơ ký liên tiếp 4 lần dưới 1 năm với tổng thời gian 18 tháng sau khi kết thúc thời gian thử việc là không đúng quy định Quyết định số 512 của NXBGDVN và của Bộ luật Lao động.
Kiểm tra 21 hồ sơ bổ nhiệm tại NXBGDVN và các đơn vị trực thuộc cho thấy: Chủ tịch HĐTV ký 13 quyết định bổ nhiệm không đúng thẩm quyền quy định. Kiểm tra hồ sơ bổ nhiệm đối với 63 người tại các công ty thành viên cho thấy: Chủ tịch HĐTV, Tổng giám đốc NXBGDVN ký quyết định bổ nhiệm 63 người tại các công ty thành viên không phải 100% vốn góp của NXBGDVN là không đúng đối tượng và thẩm quyền quy định của Bộ GD&ĐT.
Không những thế, đối với việc đầu tư, Bộ GD&ĐT kết luận việc góp vốn đầu tư của NXBGDVN vào nhiều công ty không hiệu quả, nhiều công ty không có cổ tức chi trả liên tiếp trong 2 năm (Công ty Cổ phần sách và thiết bị trường học Thừa Thiên - Huế, Công ty Cổ phần giáo dục phổ thông, Công ty Cổ phần sách và thiết bị trường học Hà Giang, Công ty Cổ phần đầu tư tài chính giáo dục, Công ty Cổ phần sách điện tử); Công ty Cổ phần Tập đoàn Tân Mai và các công ty con hoạt động thua lỗ liên tiếp trong nhiều năm.
Không quy định cụ thể phần trăm chiết khấu phát hành SGK
Qua kiểm tra tại NXBGD tại TPHCM và NXBGD tại Đà Nẵng cho thấy: NXBGDVN tổ chức đấu thầu in sách giáo khoa tập trung, ủy quyền cho các Giám đốc NXBGD miền ký hợp đồng và thanh lý hợp đồng với nhà in. Sau đó các NXBGD miền (tổng đại lý) ký hợp đồng bán toàn bộ sách giáo khoa cho các công ty miền (đại lý cấp 1 - các công ty miền được nhận chiết khấu 25%). Sau đó các công ty miền ký hợp đồng bán sách giáo khoa cho các công ty sách thiết bị trường học địa phương và các công ty khác (các công ty được nhận chiết khấu tối đa 20%).
Các công ty miền ký tiếp các hợp đồng bán sách cho các công ty thiết bị trường học, công ty phát hành sách địa phương (giảm tỷ lệ chiết khấu xuống còn 20%, 15%).
Trong khi đó, NXBGDVN chưa có văn bản quy định cụ thể về việc xác định tỷ lệ % chiết khấu trong hệ thống phát hành sách giáo khoa. Theo báo cáo, việc xác định % tỷ lệ chiết khấu được Ban chỉ đạo phát hành sách thực hiện theo từng năm, sau đó có văn bản thông báo đến các công ty cổ phần sách thiết bị trường học địa phương và các đối tác tham gia phát hành.
Về xây dựng cơ bản, Dự án 187B Giảng Võ có thời gian triển khai gần 10 năm nhưng chưa tiến hành được việc khởi công công trình, việc liên danh góp vốn đầu tư dự án không hiệu quả, không đạt được mục tiêu đầu tư. NXBGDVN chưa nhận được đầy đủ số tiền 90 tỷ theo đúng thỏa thuận đã ký kết nhưng để phục vụ việc di dời bàn giao công trình NXBGDVN phải thuê dài hạn văn phòng làm việc bằng vốn đi vay; việc góp vốn, nhận ủy thác góp vốn, chuyển nhượng vốn góp được thực hiện lòng vòng trong các công ty con, không xin ý kiến Bộ GD&ĐT khi thực hiện việc chuyển nhượng phần vốn góp chi phối của NXBGDVN tại Công ty IP Việt Nam.
Với hàng loạt những sai phạm, kết luận thanh tra của Bộ GD&ĐT khẳng định trách nhiệm thuộc ông Ngô Trần Ái, nguyên Chủ tịch HĐTV, Tổng Giám đốc; ông Mạc Văn Thiện, nguyên Chủ tịch HĐTV; ông Vũ Văn Hùng, nguyên Tổng Giám đốc; và một số thành viên HĐTV, Phó Tổng Giám đốc NXBGD Việt Nam... Kết luận thanh tra đã kiến nghị kiểm điểm, xử lý trách nhiệm đối với cá nhân, tổ chức liên quan các sai phạm nói trên.