Èo uột
Vùng bưởi Năm Roi xã Mỹ Hòa (Bình Minh, Vĩnh Long) rộng 1.375 ha, sản lượng hằng năm trên 48.000 tấn. Năm 2008, Vĩnh Long xây dựng thành công mô hình nông nghiệp sạch tiêu chuẩn toàn cầu Global G.A.P cho bưởi Năm Roi với diện tích 23,5 ha.
Ông Trần Văn Sang, Chủ nhiệm HTX Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa, than thở: “Các đối tác nước ngoài sẵn sàng trả giá cao không hạn chế số lượng đối với bưởi năm roi tiêu chuẩn Global G.A.P. Nhiều thị trường như Mỹ, châu Âu chỉ chấp nhận loại bưởi này. Nhưng HTX không có kho trữ nên mỗi lần xuất khẩu chỉ được vài thùng.
Muốn xuất khẩu bưởi Năm Roi tiêu chuẩn Global G.A.P phải đóng từng kiện nhỏ gửi kèm nông sản khác. Nên chúng tôi chỉ xuất khẩu để duy trì thương hiệu Global G.A.P thôi chứ làm bài bản thì nhiêu khê và không có lãi. Có khi phải bấm bụng chịu lỗ".
HTX muốn khuyến khích việc mở rộng diện tích bưởi Global G.A.P bằng cách bao tiêu sản phẩm với giá cao hơn 1.000 đồng/kg so với giá thị trường. Tuy nhiên, việc mở rộng diện tích quá khó khăn vì người nông dân với mảnh vườn nhỏ không hào hứng.
Rốt cuộc, dù có thương hiệu nhưng bưởi Năm Roi Global G.A.P vẫn không tìm được chỗ đứng trên thị trường xuất khẩu, thậm chí, còn bị bưởi Trung Quốc cạnh tranh gay gắt. Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa xuất khẩu, giá thành 0,9USD/kg, trong khi bưởi Trung Quốc giá bán chỉ 0,7 USD/kg. Cứ vào mùa thuận (từ tháng 7 năm trước đến tháng 1 năm sau) là bưởi Mỹ Hòa bị lấn át, phải tiêu thụ trong nước với giá 4.500-5.000 đồng/kg. Vào mùa nghịch lại không có đủ hàng để xuất.
"Treo bằng"
Từ 23,5 ha cuối năm 2008, sang năm 2009 có thêm 18 ha được chứng nhận đạt chuẩn Global G.A.P. Nhưng cũng trong năm 2009, sản lượng bưởi Năm Roi Global G.A.P xuất khẩu chỉ được khoảng 600 tấn, thu không đủ chi nên nhiều hộ rút khỏi mô hình canh tác Global G.A.P.
Ông Nguyễn Văn Nhị, ở ấp Mỹ Hưng 2, xã Mỹ Hòa cho biết: “Nông dân rất khó làm quen với kiểu trồng bưởi ghi chép sổ sách. Trong khi trái cây lại chỉ một số ít đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Trồng bưởi thường, thương lái vô tận vườn và ra giá bao nguyên vườn không kể loại. Nông dân bán được hết trái cây, lấy tiền liền.
Còn bán bưởi cho HTX hoặc công ty phải chở tới nơi và bị phân loại trái. Trái không đạt chuẩn không biết bán cho ai. Nông nghiệp toàn cầu nghe hiện đại nhưng nhiêu khê và bấp bênh quá nên tụi tui không trụ nổi, phải rút khỏi mô hình".
Hiện Mỹ Hòa chỉ còn 33 hộ (11 hộ đã xin ra) trồng bưởi Năm Roi theo tiêu chuẩn Global G.A.P, với diện tích 30,4 ha, chưa bằng 3% diện tích bưởi của toàn xã.
Chủ nhiệm HTX bưởi Năm Roi Mỹ Hòa nói rằng, để có lãi cao cần ít nhất 200 ha, nhưng vận động quyết liệt mà hộ đồng ý vào không bằng số hộ bỏ ra. Việc cấp Giấy chứng nhận Global G.A.P lại chỉ có thời hạn 1 năm, sau đó phải xác nhận lại. Mỗi lần như thế tốn 5.000 USD cho cơ quan cấp giấy chứng nhận kiểm tra, xác nhận, chưa kể 3.400 USD để thuê tư vấn.
"Tình hình sản xuất của HTX quá khó khăn nên không lo đủ tiền, đã xin gia hạn thêm 6 tháng và cũng đã hết. Chắc phải xin gia hạn lần cuối thêm 3 tháng nữa rồi sau đó "treo bằng" chờ có tiền sẽ tính tiếp", Chủ nhiệm Sang thở dài.