Băn khoăn quyền lực của Trưởng đặc khu kinh tế

TPO - Có ý kiến cho rằng cần xây dựng các quy định để tập trung quyền lực cho Trưởng đặc khu, chứ không phải quyền lực tập thể chung chung. Nhưng cũng có ý kiến băn khoăn về chuyện kiểm soát quyền lực của người đứng đầu đặc khu.
Đại diện Bộ KHĐT và Uỷ ban Pháp luật chủ trì hội thảo. Ảnh: Văn Kiên.

Đặc khu thì phải đặc biệt

Ngày 20/0, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tổ chức hội thảo “Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương tại đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt” nhằm tiếp thu  ý kiến của các chuyên gia lập pháp đối với các quy định về tổ chức bộ máy trong Dự thảo Luật đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt.

Theo ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế - Bộ KH&ĐT, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt (gọi tắt là đặc khu) được xác định là đơn vị hành chính thuộc tỉnh, không xác định phân chia theo mô hình chính quyền cấp xã/phường phía dưới như thông thường nữa mà chỉ chia thành các khu hành chính.

Đặc khu cũng không tổ chức như một cấp chính quyền với HĐND, UBND mà phân cấp mạnh thẩm quyền cho Trưởng đặc khu. Trưởng đặc khu do Thủ tướng bổ nhiệm, bãi nhiệm, cách chức nhưng vẫn chịu sự giám sát của HĐND, UBND cấp tỉnh, phải báo cáo công tác, trả lời chất vấn trước các cơ quan này.

Photo: GS Nguyễn Đăng Dung, Đại học Quốc gia Hà Nội phát biểu

Tuy nhiên, GS.TS Nguyễn Đăng Dung, Đại học Quốc gia Hà Nội cảnh báo, nếu đặc khu trực thuộc tỉnh thì dễ dẫn đến tình trạng tình nào cũng muốn đặc khu. Vì đặc khu thì có nhiều ưu đãi, nhiều cơ chế, cũng như tỉnh nào cũng muốn sân bay, cảng biển. Không khéo rồi tỉnh nào cũng đề xuất làm đặc khu.

Nguyên Phó viện trưởng Viện chính sách phát triển Bộ KH&ĐT Nguyễn Bá Ân cho rằng, phải có tư duy đột phá về mô hình chính quyền ở đặc khu. Trong đó, nếu thuộc cấp tỉnh nhưng thẩm quyền của nó có những vấn đề phải vượt lên cả cấp tỉnh.

TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, việc đầu tiên khi thảo luận về vấn đề này thì quan trọng nhất là phải tạo ra được mô hình nào đảm bảo để đặc khu sẽ trở thành một hình mẫu vượt hẳn lên thông lệ chứ như nếu tổ chức mô hình chính quyền hành chính như hiện hành thì “nhiều trói buộc kinh khủng”.

Dân bầu trưởng đặc khu được không(?)

Một trong những nội dung cũng được các học giả tranh luận sôi nổi là vai trò và vị trí của Trưởng đặc khu. Theo Dự thảo Luật đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, Trưởng đặc khu sẽ do Thủ tướng Chính phủ sẽ bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, cách chức.

TS. Dương Đăng Huệ, nguyên Vụ trưởng vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tự pháp cho rằng, cần xây dựng các quy định để tập trung quyền lực cho Trưởng đặc khu, chứ không phải quyền lực tập thể chung chung. “Trưởng đặc khu phải là một người có đặc quyền và hoạt động theo luật. Trưởng đặc khu không trực thuộc ai cả. Như thế thì quyền lực mới tập trung”, ông Huệ nói.

Photo: TS.Hoàng Ngọc Giao đặt vấn đề về kiểm soát quyền lực đối với Trưởng đặc khu

TS. Hoàng Ngọc Giao, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách pháp luật và phát triển lại băn khoăn về câu chuyện kiểm soát quyền lực. Ông Giao đặt ra hàng loạt câu hỏi: Khi trao quyền hạn lớn cho Trưởng đặc khu có đủ năng lực để thực thi không? Việc giám sát quyền lực thế nào? Tiêu chí nào để bổ nhiệm trưởng đặc khu? Rồi lợi ích nhóm thì có công cụ nào ngăn chặn khi quyền đã giao hết cho Trưởng đặc khu, như quyền chỉ định thầu với các dự án trong hàng rào?

“Nếu bổ nhiệm được ông có năng lực, có tư duy thì rất tốt. Còn không may, hoặc vì lý do nào đó rồi bổ nhiệm người không có năng lực sẽ rất tai hại. Do đó cần phải có những quy định về bãi nhiệm, từ chức Trưởng đặc khu như thế nào cho kịp thời”, ông Giao góp ý.

Ông Giao cũng đề xuất nghiên cứu để nhân dân bầu trực tiếp Trưởng đặc khu. “ Nếu không có cơ chế giám sát hiệu quả thì lợi ích nhóm len lỏi vào đây và 3 đặc khu dễ trở thành 3 miếng mồi ngon lành”, ông Giao cảnh báo.