30 năm đưa các anh từ Lào về đất mẹ

> Gắn trộm bia lên mộ liệt sĩ vô danh
> Truy điệu, an táng bảy liệt sĩ vô danh

Cách đây 2 năm, đúng thời điểm phong trào tìm mộ liệt sĩ bằng ngoại cảm rộ lên trên cả nước nói chung, Nghệ An nói riêng, chúng tôi tìm gặp Thượng tá Nguyễn Thị Tiến, nguyên Phó giám đốc Bảo tàng Quân khu Bốn. Chị Tiến là người đã tìm được hơn 500 hài cốt liệt sĩ, nhờ vào những kỷ vật chiến tranh còn sót lại, và độ chính xác trong cách tìm kiếm này lên đến 99%.

Mới đây, chúng tôi lại tìm gặp Thượng tá Nguyễn Thị Tiến. Lần này được chị giới thiệu gặp Đại tá Hồ Trọng Bình, Đoàn trưởng Đoàn quy tập mộ liệt sỹ (thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An), người đã có gần 20 năm gắn bó với nhiệm vụ thiêng liêng này.

Từ đây, mở ra câu chuyện về những năm tháng tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên các chiến trường trong nước, cũng như tại nước bạn Lào.

Đại tá Hồ Trọng Bình nhớ lại: Ngày 18/4/1984, Bộ Tổng tham mưu - Tư lệnh Quân khu 4 quyết định thành lập 2 đoàn quy tập, làm nhiệm vụ tại các tỉnh Xiêng Khoảng, Viên Chăn, Bô Ly Khăm Xay và Khăm Muộn (Lào) để tìm kiếm, cất bốc, quy tập phần mộ các anh hùng liệt sỹ Việt Nam hy sinh tại nước bạn Lào để đưa về quê hương.

Lúc bấy giờ, mọi việc khó khăn gấp bội, bên cạnh đấu tranh với nạn thổ phỉ, các anh em trong đoàn công tác còn phải chiến đấu với thời tiết khắc nghiệt ở Lào. Song, với tấm lòng tri ân sâu sắc, anh em đã khắc phục mọi khó khăn để đưa các anh về với đất mẹ.

Từ năm 1984 đến năm 2000, đoàn quy tập đã tìm kiếm và cất bốc được gần 7.000 hài cốt liệt sỹ và từ năm 2000 đến nay, hơn 5.000 bộ hài cốt được tìm thấy và quy tập về các nghĩa trang liệt sĩ ở Nghệ An.

Thành quả đó có khi phải đánh đổi bằng mạng sống, lại có thêm những liệt sĩ thời bình, ngã xuống trong khi đi tìm liệt sĩ thời chiến (có 9 chiến sỹ của đoàn quy tập đã ngã xuống, 15 người bị thương trong quá trình thực hiện nhiệm vụ trên nước bạn Lào, 1 người được công nhận là bệnh binh).

Đến nay, sau trọn 30 năm lặng lẽ tìm kiếm, hơn 12.000 bộ hài cốt đã được tìm thấy, được trở về với đất mẹ sau bao nhiêu năm nằm lại trong rừng thẳm của nước bạn Lào.

Tìm mộ bằng trái tim và khối óc

Thượng tá Phạm Đức Thìn, Trợ lý Phòng Chính sách, Cục chính trị Quân khu 4, cho biết, để xác định vị trí mộ, đoàn đã mất cả năm trời để khảo sát trên cơ sở sơ đồ mộ chí, kết hợp thông tin từ đơn vị chiến đấu, lời kể của những người trực tiếp chiến đấu hiện còn sống, thông tin từ giấy báo tử, những kỷ vật còn sót lại... Quá trình thu thập, đối chiếu, xác minh rất tỉ mẩn cặn kẽ. Sau khi khai quật được hài cốt, các đơn vị tiếp tục giám định ADN để kiểm chứng độ chính xác.

Theo thượng tá Thìn, một trong những căn cứ quan trọng nhất để xác định đúng tên tuổi, quê quán của liệt sĩ là từ những di vật cùng với hài cốt thu thập được trong quá trình cất bốc.

Nhắc đến chuyện này, không thể không kể đến thượng tá Nguyễn Thị Tiến, người đã 3 lần lên sóng truyền hình VTV1 trong chương trình “Người đương thời”. Bằng cách kiên nhẫn “trả lại tên cho anh” từ những di vật còn sót lại, chị Tiến đã góp phần không nhỏ giúp đoàn quy tập tìm đúng và chính xác tên tuổi, quê quán của từng liệt sĩ. Từ những di vật như chiếc bút, kẹp tóc, chiếc lược nhôm, vòng tay, tấm ảnh, cối giã trầu…, chị Tiến đã tìm ra được đơn vị, quê quán, tên tuổi của liệt sĩ nhờ những kí hiệu khắc trên đó.

Trong điều kiện hiện nay, việc dựa vào di vật để giải mã thông tin, từ đó đối chiếu, so sánh, kết hợp với sử dụng bản đồ chiến tranh để tìm đúng vị trí chôn cất cũng như xác định đúng tên tuổi của liệt sĩ là việc làm có cơ sở khoa học. Thực tế 30 năm qua, bằng phương pháp đối chiếu, so sánh tổng hợp, điều tra, xác minh, tìm nhân chứng, giải mã ký hiệu đơn vị, thời gian hoạt động cũng như địa bàn chiến đấu, đã tìm ra mộ liệt sĩ với độ chính xác gần như tuyệt đối.