Tướng Zaluzhny, hay "Valera của chúng ta" như cách bạn bè thường gọi, được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh quân đội Ukraine vào tháng 7/2021.
Những người biết rõ về ông Zaluzhny nói rằng việc bổ nhiệm, do đích thân Tổng thống Volodymyr Zelensky thông qua, đã gây bất ngờ cho vị tướng này và nhiều người khác. Ông Zaluzhny vốn được biết đến là một chỉ huy đầy tham vọng và hiện đại, nhưng cũng là một người đàn ông khiêm tốn, thích trêu đùa với cấp dưới.
Ngày 26/2/2022, người ta biết rằng kịch bản quân đội Nga “giành quyền kiểm soát Kiev trong ba ngày” đã không thành hiện thực. Nhưng xung đột vẫn diễn ra và chính quyền Ukraine kêu gọi công chúng đừng hoảng sợ. Quân đội Nga lúc này đang tiến công ở phía Bắc, Đông và Nam Ukraine.
Lúc này, một ý tưởng nhen nhóm trong giới quan chức hàng đầu của Ukraine là cho nổ tung những cây cầu gần Kiev bắc qua sông Dnipro rộng lớn, để ngăn chặn lực lượng Nga từ tả ngạn phía Đông băng qua hữu ngạn phía Tây, nơi có các trụ sở chính phủ trong số những mục tiêu chiến lược khác.
Họ gọi điện cho tướng Zaluzhny để hỏi quan điểm của ông. "Trong mọi trường hợp, chúng ta không được làm điều đó", ông được cho là đã trả lời khi đang ngồi trong một boongke với những quan chức hàng đầu khác. "Đây sẽ là sự phản bội đối với cả dân thường và quân đội còn lại ở bờ phía Đông."
Valery Zaluzhny sinh ra trong một gia đình quân nhân Liên Xô. Vào thời điểm ông đi học quân sự vào giữa những năm 1990, Ukraine đã là một quốc gia độc lập.
Năm 2014, ông được bổ nhiệm làm phó chỉ huy quân đội tại một khu vực ở miền Đông Ukraine, nơi đang diễn ra cuộc xung đột với phe ly khai.
Tướng Valery Zaluzhny. (Ảnh: Quân đội Ukraine)
Các đồng nghiệp của Zaluzhny mà BBC đã trò chuyện nói rằng ngay từ khi bắt đầu sự nghiệp, ông đã quan tâm đến việc xây dựng mối quan hệ tin cậy với cấp dưới cũng như ủy thác các quyết định chỉ huy.
Lyudmyla Dolhonovska, trợ lý cũ của Zaluzhny, người đã ở bên cạnh ông trong những ngày đầu tiên khi xung đột với Nga bùng phát, nói với BBC rằng ông hầu như không ngủ và giữ liên lạc với các nhân viên quân sự ở tiền tuyến.
“Ông ấy nói chuyện điện thoại với các tướng lĩnh của mình rất nhiều, nhưng các cuộc trò chuyện luôn tập trung và bình tĩnh”, bà nói.
Các nhà phân tích cho rằng sự linh hoạt của các đơn vị Ukraine khi những sĩ quan cấp dưới có thể đưa ra quyết định trên chiến trường đã mang lại cho họ lợi thế đáng kể.
Trong khi đó, trọng tâm của tướng Zaluzhny là đưa ra chiến lược quân sự đúng đắn.
Sau những bước tiến thành công vào cuối hè và đầu thu, quân đội Ukraine đã giành lại những vùng đất rộng lớn ở phía Đông và phía Nam.
Vị tổng tư lệnh đã nhận được nhiều lời khen ngợi, mặc dù hiếm khi xuất hiện trước công chúng và càng hiếm khi đồng ý trả lời phỏng vấn. Sự nổi tiếng của Zaluzhny khiến nhiều người theo thuyết âm mưu bắt đầu suy đoán về khả năng rạn nứt giữa ông với Tổng thống Zelensky.
Người ta nói về việc ông Zelensky thay thế ông Zaluzhny làm chỉ huy quân sự hoặc thậm chí ông Zaluzhny thách thức vai trò lãnh đạo chính trị của tổng thống. Cho đến nay, cả hai kịch bản đã không xảy ra.
Một nguồn tin trong chính quyền nói với BBC rằng "Tổng thống Zelensky đơn giản là không có thời gian cho sự ghen tị như vậy vì ông ấy đang đặt 102% tâm trí vào việc kêu gọi hỗ trợ quân sự cho Ukraine từ các đối tác". Hai người tỏ ra khá vui vẻ khi để nhau hoàn thành công việc của mình.
Ông Zaluzhny và Tổng thống Zelensky. (Ảnh: Văn phòng Tổng thống Ukraine)
Khi thông tin về kế hoạch phản công của Ukraine bắt đầu xuất hiện dày đặc, các blogger quân sự bắt đầu lan truyền tin đồn vào giữa tháng 5 rằng tướng Zaluzhny đã bị thương nặng hoặc thậm chí qua đời.
Giám đốc Cơ quan tình báo nước ngoài của Nga, ông Sergei Naryshkin, cho biết: "Đương nhiên, chúng tôi có tất cả thông tin về tình trạng sức khỏe của chỉ huy quân đội Ukraine nhưng chúng tôi sẽ không tiết lộ."
Đại tá Anatoly Shtefan, người thân cận với tướng Zaluzhny, nói rằng trong khi giới lãnh đạo hàng đầu của Ukraine biết rằng đây là tin đồn sai sự thật, thì rõ ràng là người dân Ukraine cũng bắt đầu lo lắng.
Đầu tháng 6, Bộ Quốc phòng Ukraine công bố một số bức ảnh tướng Zaluzhny tham dự một buổi lễ duyệt binh ở Kiev để xua tan tin đồn.
Đại tá Anatoly Shtefan đăng bức ảnh chụp chung với tướng Zaluzhny để bác bỏ tin đồn.
Hiện tại, địa vị của Valery Zaluzhny trong lòng người dân Ukraine đã được đảm bảo, nhưng khi quá nhiều người đặt hy vọng vào vị tổng tư lệnh, tương lai có thể sẽ phức tạp.
Nhà xã hội học Oleksiy Antypovych cảnh báo, ngay cả khi việc bảo vệ Ukraine cuối cùng thành công, Ukraine sẽ phải đối mặt với một thực tế khắc nghiệt, và Zaluzhny có thể chọn tránh xa chính trị. "Khả năng cao là sau xung đột, Ukraine sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng. Đó sẽ là một tình huống hoàn toàn khác".
Nhà phân tích chính trị Mykola Davydiuk, trong khi đó, tin rằng nếu người đứng đầu quân đội chuyển sang làm chính trị, ông ấy có thể thành công.