Trong báo cáo gửi Chính phủ về vướng mắc tại các dự án metro, UBND TP HCM cho biết tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên, dài khoảng 20 km) được thành phố phê duyệt năm 2007 với tổng mức đầu tư gần 17.400 tỷ đồng (hơn 126.500 triệu Yên Nhật).
Ba lý do metro số 1 tăng vốn 30.000 tỷ đồng
Thời điểm đó dự án được xác định thuộc nhóm A - không phải trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư. Sau đó, tư vấn chung của dự án đã tính toán và xác định lại, tổng mức đầu tư vào năm 2009 là hơn 47.300 tỷ đồng (hơn 235.500 triệu Yên Nhật).
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này được thành phố chỉ ra là: tăng khối lượngxây dựng nhằm đem lại hiệu quả đầu tư (đầu máy, toa xe, trang thiết bị nhà ga…); nguyên, nhiên liệu tăng giá và việc tăng lương tối thiểu từ năm 2006 đến 2009; trượt giá giữa Yên Nhật - Việt Nam đồng và tỷ lệ tính toán các chi phí dự phòng, rủi ro trượt giá theo quy định mới.
Việt Nam lúc này cũng chưa có kinh nghiệm thẩm tra lựa chọn Tư vấn thẩm tra nên thành phố đã đề nghị Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) tuyển chọn tư vấn độc lập để làm việc này. JICA chọn 2 đơn vị của Singapore, trong đó có công ty quản lý hầu hết hệ thống metro của Nhật.
Sau khi lấy ý kiến các bộ ngành, Thủ tướng cho phép UBND thành phố phê duyệt điều chỉnh dự án vào tháng 8/2011 với tổng mức đầu tư mới là hơn 47.300 tỷ đồng. Tuy nhiên, thời điểm này dự án lại thuộc diện phải trình Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư. Vì vậy, Thủ tướng cho phép thành phố tiếp tục thực hiện dự án vì có phát sinh tiêu chí công trình trọng điểm.
Dự án đã ký kết được 3 hiệp định vay vốn tương đương hơn 31.200 tỷ đồng, giải ngân được gần 12.000 tỷ đồng, đạt 38%. Từ khi phê duyệt điều chỉnh năm 2011, dự án đã hoàn thành khoảng 48% khối lượng nhưng không phát sinh thêm vốn.
Hiện, các bộ vẫn chưa thống nhất cơ quan nào thay mặt Chính phủ trình Quốc hội việc thay đổi tổng mức đầu tư và Bộ Tài chính chưa xem xét tạm ứng vốn trung, dài hạn cho thành phố. Do vậy, UBND TP HCM kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo cơ quan thay mặt Chính phủ báo cáo Quốc việc thay đổi tổng mức đầu tư, đồng thời hỗ trợ thành phố trong việc ứng vốn để dự án được tiếp tục triển khai.
Đội vốn hơn 14.000 tỷ đồng ở tuyến metro số 2
Tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương, dài khoảng 11 km) được đơn vị tư vấn trong nước thực hiện vào năm 2010, tổng mức đầu tư hơn 26.100 tỷ đồng và đã được UBND TP HCM phê duyệt.
Tuy nhiên, hai năm sau thành phố chọn một công ty liên danh của Đức làm Tư vấn quốc tế và đơn vị này phát hiện nhiều nội dung thiếu sót, chưa phù hợp nên phải điều chỉnh thiết kế cơ sở với tổng mức đầu tư khoảng 40.000 tỷ đồng.
Trong hai năm 2015 và 2016, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có các văn bản đồng ý cho UBND TP HCM thực hiện thủ tục điều chỉnh dự án tuyến metro này. Đến tháng 2/2017, UBND thành phố đã lấy ý kiến các bộ ngành về hồ sơ điều chỉnh dự án.
Hiện có hai quan điểm khác nhau. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, GTVT và Ngân hàng nhà nước cho rằng metro số 2 là dự án chuyển tiếp nhóm A - thẩm quyền thẩm định và phê duyệt điều chỉnh thuộc UBND thành phố. Tuy nhiên phải báo cáo Thủ tướng xem xét, có ý kiến chỉ đạo trước khi thực hiện.
Còn Bộ Xây dựng và Tài chính cho rằng metro số 2 không phải dự án chuyển tiếp, UBND thành phố cần báo cáo Thủ tướng để trình Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.
Trước việc này, chính quyền thành phố kiến nghị Thủ tướng duyệt chủ trương điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư tuyến metro số 2 lên 40.000 tỷ đồng và lùi thời gian hoàn thành dự án đến năm 2026; đồng thời giao UBND TP HCM tiếp tục là cấp thẩm quyền thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án.
Trước đó, trao đổi về các khó khăn mà thành phố đang gặp phải trong việc triển khai các dự án metro trên địa bàn, người phát ngôn của UBND TP HCM Võ Văn Hoan nói rằng, để phát huy hiệu quả kinh tế - xã hội phải xây dựng cả một cả hệ thống, mạng lưới metro chứ không chỉ làm một tuyến, một đoạn.
Các dự án metro không thể chờ làm xong cái này rồi mới bắt tay làm cái kia theo kiểu cuốn chiếu, mà phải làm đồng bộ. Hệ thống metro phải được bao quát trên toàn địa bàn, gắn liền sự tăng trưởng của thành phố mới có hiệu quả.
"Nếu làm xong tuyến này rồi mới nghiên cứu làm tuyến khác thì 80 năm nữa không biết đã xong hệ thống metro của thành phố chưa. Quan điểm chỉ đạo của thành phố là vừa làm, vừa xếp hàng, vừa chạy. Cái nào đang làm thì vẫn làm, còn các tuyến khác thì phải tranh thủ hoàn tất thủ tục", ông Hoan nói.