Tháng 11 năm ngoái, Philippines tiếp tục hoãn triển khai quyết định chấm dứt VFA để “câu giờ” cho việc bàn bạc với Washington về một thỏa thuận quốc phòng tương hỗ dài hạn.
“Việc đình chỉ thực hiện quyết định là để chúng tôi tiếp tục bàn bạc. Tôi đang giới hạn những vấn đề cần trao đổi và chúng tôi sẽ sớm gặp nhau để tìm ra bất kỳ khác biệt nào giữa hai bên”, Ngoại trưởng Teodoro Locsin nói với kênh tin ANC ngày 8/2. Ông cho biết cuộc gặp có thể diễn ra vào tuần cuối cùng của tháng này, nhưng ông từ chối nói cụ thể về các điều khoản trong thỏa thuận dự kiến.
Tháng 2 năm ngoái, Tổng thống Rodrigo Duterte thông báo với Washington rằng ông sẽ hủy VFA để đáp trả việc một thượng nghị sĩ đồng minh của ông bị Mỹ từ chối cấp visa. Nhưng ông kéo dài thời gian triển khai quyết định đến tận khi Mỹ có chính quyền mới.
VFA tạo khuôn khổ pháp lý để quân đội Mỹ có thể luân phiên đến Philippines tham gia các hoạt động song phương. Các chuyên gia nói rằng nếu không có VFA thì không thể triển khai những thỏa thuận quốc phòng song phương khác như Hiệp ước phòng thủ tương hỗ (MDT).
Tháng trước, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nhấn mạnh tầm quan trọng của MDT và khẳng định thỏa thuận này có hiệu lực rõ ràng trong trường hợp Manila bị tấn công trên Biển Đông. Phát biểu của ông Blinken được đưa ra khi Manila gửi phản đối ngoại giao đến Trung Quốc về việc thông qua luật mới cho phép hải cảnh nước này nổ súng vào các tàu nước ngoài. Manila gọi đó là “lời đe dọa chiến tranh”.
Ông Locsin cho biết ông sẽ tiếp tục thúc giục hoàn thiện Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) theo hướng “không bao giờ loại trừ” Mỹ để có thể bảo đảm cân bằng quyền lực giữa Washington và Bắc Kinh ở khu vực.
Trong bài viết đăng gần đây trên trang web của Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (thuộc Trung tâm nghiên cứu quốc tế và chiến lược tại Washington), nhà nghiên cứu Philippines Richard Heydarian cho rằng quan hệ đồng minh Mỹ - Philippines sẽ đóng vai trò trung tâm để quyết định hiệu quả của chiến lược “đa phương hóa mới” của Mỹ ở châu Á, với sự kết hợp giữa ngoại giao chủ động và xây dựng năng lực răn đe dựa trên các quan hệ đồng minh.
Ông Heydarian cho rằng điều còn thiếu hiện nay là một nỗ lực bền vững để xây dựng một liên minh mạnh mẽ nhằm chống lại các mối đe dọa an ninh trên biển, đặc biệt khi Trung Quốc thường xuyên gây hấn ở các vùng biên lân cận và liên tục quân sự hóa Biển Đông tranh chấp. Để làm được điều đó, ông Heydarian cho rằng chính quyền Biden sẽ phải cứu vãn số phận của VFA, văn bản đóng vai trò nền tảng của các hoạt động quân sự chung quy mô lớn của hai nước trong suốt 2 thập kỷ qua.