Con tàu đắm thời La Mã nằm ở vùng nước nông cách bãi biển trên đảo Mallorca ở Địa Trung Hải vài trăm mét. (Ảnh: Dự án Jose Antonio Moya/ARQUEOMALLORNAUTA)
Xác tàu Ses Fontanelles nằm ở vùng nước nông cách bãi biển gần Les Meravelles vài trăm mét, một thị trấn nghỉ mát cách Palma, thủ đô của Mallorca, khoảng 6 km về phía đông nam, nơi nó được phát hiện sau một cơn bão năm 2019.
Các nghiên cứu khảo cổ học trước đây cho thấy con tàu có nguồn gốc Tây Ban Nha - được người La Mã gọi là "Carthago Spartania" - nhưng bị chìm vì nguyên nhân không xác định vào thế kỷ thứ tư.
Nghiên cứu mới nhất, vừa được công bố trên tạp chí Khoa học khảo cổ và nhân chủng học, đưa ra phân tích chi tiết nhất về xác tàu. Nó tiết lộ rằng, nhiều trong số 300 bình gốm kín, hay còn gọi là amphorae, trên tàu chứa nước mắm làm từ cá cơm - một món ngon được gọi bằng tiếng Latin là "liquamen".
Tác giả chính của nghiên cứu Miguel Ángel Cau Ontiveros, giám đốc Viện Khảo cổ học của Đại học Barcelona và là giáo sư nghiên cứu của ICREA, Viện Nghiên cứu và Nghiên cứu nâng cao của Catalan, Tây Ban Nha, cho biết việc tìm thấy một xác tàu được bảo quản tốt như vậy từ thời kỳ này thật bất thường.
Miguel Ángel Cau Ontiveros cho biết: “Đây là vụ đắm tàu thời kỳ cuối La Mã duy nhất mà chúng tôi biết cho đến nay nằm cách xa khu vực Carthago Spartania, một trong số ít vụ đắm từ thế kỷ thứ 4 ở Địa Trung Hải”.
Xác tàu thời La Mã
Vì xác tàu nằm ở vùng nước nông - khoảng 2,4 m so với mặt nước - nên rất khó điều tra do sóng vỗ gần bờ. Miguel Ángel Cau Ontiveros cho rằng, khả năng bảo quản đáng chú ý của xác tàu và nhiều vật dụng hữu cơ trên tàu có lẽ là do con tàu ngay lập tức bị cát và các trầm tích khác chôn vùi sau khi chìm, nếu không sẽ nhanh chóng bị mục nát.
Các nhà khảo cổ còn tìm thấy dây thừng, giày, một mũi khoan bằng gỗ và tấm lót hữu cơ hoặc thảm làm từ chồi cây nho và cỏ, được sử dụng để bảo vệ thân tàu.
Nhiều chiếc bình chứa tàn tích của nước mắm, trong khi những chiếc khác chứa dầu từ thực vật - có thể là ô liu, rượu vang và có lẽ ô liu được bảo quản trong giấm. Các nhà nghiên cứu cho biết, vụ đắm tàu vào thế kỷ thứ 4 đã cung cấp một bức tranh hiếm hoi về hoạt động thương mại ở Địa Trung Hải trong thời kỳ Hậu La Mã.
Hàng hóa quý
Các nghiên cứu trước đây phát hiện ra rằng, nhiều bình dầu có con dấu được đóng dấu chữ "Chrismon" hoặc chữ lồng Thiên Chúa giáo cho thấy chúng có thể đã được tiếp cận bởi giới chức nhà thờ.
Trong một khám phá quan trọng khác, người ta phát hiện “bậc thang” bằng gỗ nối cột buồm với thân tàu có chứa một đồng xu từ La Mã Siscia (ở Croatia ngày nay), phù hợp với nghi lễ La Mã để ban phước cho một con tàu. Đồng xu được làm dưới thời trị vì của hoàng đế La Mã Constantine Đại đế và ấn định niên đại sớm nhất có thể của con tàu là năm 320 sau Công nguyên.
Người La Mã cổ đại rất yêu thích nước mắm và thích nhiều loại nước mắm khác nhau. Nổi tiếng nhất có thể là "garum", một sản phẩm xa xỉ được làm từ nội tạng (ruột) và máu cá lên men, nhưng "liquamen" dường như được làm từ cá nguyên con.