Những chú chim không có thật

Đầu năm 2017, anh Peter McIndoe, hiện 23 tuổi, đang theo học ngành tâm lý học tại Đại học Arkansas.

Đó là một ngày cuối tuần của Tuần diễu hành Phụ nữ trên khắp nước Mỹ, ngay sau cuộc bầu cử Donald Trump. Anh McIndoe nhìn thấy ngoài cửa sổ “những kẻ phản đối, những người đàn ông da trắng lớn tuổi. Họ rõ ràng là không có thiện chí. Họ đang lấn sân sang thứ không phải của họ, họ đáng lẽ không nên ở đó”.

Anh McIndoe đã làm một tấm biển, và đi ra ngoài để tham gia buổi diễu hành. “Không phải tôi tính trước là mình sẽ làm điều gì châm biếm. Tôi chỉ nghĩ rằng: Mình sẽ viết một tấm biển không liên quan gì đến những gì đang xảy ra, một tuyên bố vô căn cứ”.

Tuyên bố đó là “Birds Aren’t Real (“Chim không phải là thật”). Khi anh đứng cùng những người phản đối, và họ hỏi tấm biển của anh có nghĩa là gì, anh đã ứng biến. Anh cho biết mình là một phần của phong trào đã tồn tại được 50 năm, và mục đích ban đầu của nó là để cứu các loài chim của Mỹ, nhưng nó đã thất bại. “Nhà nước bí mật” đã phá hủy tất cả bọn chim, và thay thế chúng bằng máy bay không người lái. Mỗi con chim bạn nhìn thấy thực chất là một robot nhỏ đang giám sát bạn.

Ai đó đã quay phim anh McIndoe và đưa đoạn video lên Facebook. Nó đã lan truyền và thành phố Memphis trở thành trung tâm của phong trào Birds Aren’t Real.

Anh McIndoe nhớ lại. “Tôi nhớ đã xem video mọi người hô vang: “Chim không phải là thật!” tại các trận bóng đá trường trung học; và nhìn thấy hình vẽ graffiti trên đường phố về điều này. Lúc đầu, tôi nghĩ: “Điều này thật điên rồ”, nhưng sau đó tôi tự hỏi: “Điều gì đang khiến giả thuyết này gây tiếng vang với mọi người?”

Nếu tìm kiếm các cuộc phỏng vấn trước đó trên Spotify, bạn sẽ thấy McIndoe nói khác. Anh giải thích cho những người dẫn chương trình đài phát thanh địa phương, trông hoàn toàn nghiêm túc, về cách CIA được thành lập chỉ để theo dõi công dân Mỹ. Và những con chim robot này là thành tựu lớn nhất của họ, chuyên để nghe trộm và theo dõi mọi người mọi lúc, mọi nơi. Anh “buồn rầu” kể về nạn diệt chủng những con chim thật, điều mà Birds Aren’t Real đã không thể ngăn chặn.

Đó là một minh chứng sống động về cách các thuyết âm mưu có thể khuynh loát công chúng đến thế nào. Những người tin vào chúng sống trong một thế giới khác, nơi mà bất kỳ lý thuyết hoang đường nào cũng có lý và mọi nỗ lực phản bác lại đều sẽ biến bạn thành “một kẻ bị tẩy não”.

Vào ngày Diễu hành Phụ nữ đó, khi McIndoe nói dối về thuyết âm mưu của mình với bất cứ ai sẵn sàng lắng nghe, anh ấy không có kế hoạch. “Tôi chỉ đang nói những thứ buồn cười nhất đối với tôi vào thời điểm đó”.

Mặc dù “Birds Aren’t Real” nhanh chóng thành công, nhưng để biến nó thành một phong trào cần “khá nhiều nỗ lực”, anh McIndoe cho biết. “Chúng tôi thành lập Lữ đoàn Chim, mạng lưới tuyên truyền của chúng tôi, do cô Claire Chronis điều hành. Đó là bước đầu tiên để xây dựng một phong trào có cấu trúc, đưa nó từ Memphis đến phần còn lại của nước Mỹ, kêu gọi mọi người dán những tờ rơi mà tôi thiết kế rất ẩu trên Photoshop, thứ rất phù hợp cho các thuyết âm mưu”.

Họ bịa ra các thông tin, giả mạo các tài liệu CIAbị rò rỉ và làm video - “chúng tôi tạo ra một thế giới có đầy đủ bằng chứng” - và đặt biển quảng cáo để mọi người có thể làm phông nền chụp ảnh đăng trên Instagram. “Nếu bạn đưa một điều gì đó phi lý vào thế giới, mọi người, khi đang cố tỏ ra mình hài hước, sẽ lan truyền nó trên diện rộng”.

Trong khi đó, “những người thật sự theo thuyết âm mưu”, anh tiếp tục, “sẽ tiếp cận tôi như thể tôi là người anh em của họ, giống như tôi là một phần của đội họ. Họ sẽ bắt đầu trình bày những ý tưởng mang tính chất thù hận và phân biệt chủng tộc, bởi vì họ cảm thấy chia sẻ với tôi là an toàn”.

Anh McIndoe coi Birds Aren’t Real là một công trình thử nghiệm tâm lý tập thể lâu dài: “Tôi không nghĩ rằng sự hoang tưởng sẽ kết thúc. Ngược lại, tôi nghĩ rằng nó sẽ trở nên dữ dội hơn”.