Quy định này áp dụng đến hết ngày 31-12 với lãi suất cho vay phổ biến 3%/năm (0,25%/tháng), thời hạn vay khoảng 3-4 tháng, đồng thời phải bán ngoại tệ cho ngân hàng (NH) theo tỉ giá ngay tại thời điểm giải ngân. Như vậy, từ năm 2012 đến nay, NH Nhà nước đã 3 lần “đóng” rồi lại “mở” cho vay - bán ngoại tệ.
Hỗ trợ doanh nghiệp khó khăn
Theo ông Trương Văn Phước, Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, động thái nêu trên nhằm giúp doanh nghiệp (DN) còn khó khăn, cần hỗ trợ cho vay - bán ngoại tệ. Mặt khác, Việt Nam có nguồn ngoại tệ dồi dào, cần khai thác nguồn lực này, tức là có huy động thì phải cho vay.
“Thay vì chờ đến khi thu được tiền, NH sẽ ứng trước một khoản ngoại tệ để DN xuất khẩu bán lấy tiền kinh doanh nhưng chỉ trả lãi suất theo USD, thấp hơn nhiều so với lãi vay VNĐ” - ông Phước giải thích.
Trước đó, từ ngày 18-12-2015, lãi suất USD gửi vào NH của cá nhân và DN đều giảm về 0%. Chính sách này nhằm mục tiêu thực hiện lộ trình chống đô-la hóa và giảm áp lực lên tỉ giá. Tuy nhiên, theo Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, nếu huy động ngoại tệ năm 2014 chỉ tăng 4% thì năm 2015 tăng vọt lên 16% và đặc biệt tăng cao vào 4 tháng cuối năm.
Nguyên Thống đốc NH Nhà nước Lê Đức Thúy nhận định huy động ngoại tệ vẫn nhiều hơn cho vay, chứng tỏ găm giữ ngoại tệ trong dân đang tăng lên. Chính sách này đã không thực hiện được mục tiêu chống đô-la hóa.
Một số chuyên gia kinh tế cũng cho rằng gửi ngoại tệ trong nước không được hưởng lãi suất như các nước lân cận nên dòng tiền sẽ tìm cách đi vòng để đến chỗ có lợi nhuận. Vừa qua, tiền gửi của NH Việt Nam ở nước ngoài tăng lên không đơn thuần chỉ là phục vụ cho nhu cầu thanh toán quốc tế của các NH. Ngay ở trong nước, hiện tượng lách lãi suất USD cho thấy cầu tín dụng ngoại tệ vẫn ở mức cao. Vì vậy, theo nhiều chuyên gia, nếu tiếp tục kéo dài chính sách này sẽ khiến thị trường tiền tệ méo mó.
Nên nâng lãi suất tiền gửi ngoại tệ
TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương, cho rằng NH Nhà nước cần xem xét lại chính sách lãi suất USD bằng 0%. “Làm sao để tiền tiết kiệm của người dân không chạy ra nước ngoài mà để lại trong nước. Quan trọng hơn là phải chuyển được tiết kiệm của dân cư thành vốn đầu tư tại Việt Nam chứ không phải đầu tư ra nước ngoài vì nền kinh tế của ta đang rất thiếu vốn” - TS Cung nhìn nhận.
Theo chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, nên xem xét tăng nhẹ lãi suất huy động USD của khách hàng cá nhân để huy động dòng ngoại tệ nhàn rỗi trong dân nhằm tăng thêm nguồn vốn bằng ngoại tệ để phục vụ những nhu cầu thiết yếu của nền kinh tế, đặc biệt là xuất nhập khẩu.
TS Nguyễn Đức Hưởng, Phó Chủ tịch NH Bưu điện Liên Việt, nhận định sau chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về xem xét mở lại tín dụng ngoại tệ, việc điều chỉnh trần lãi suất huy động USD cũng cần được cân nhắc để có sự đối ứng phù hợp.
Thời gian qua, trần lãi suất huy động USD áp 0%/năm khiến các khoản tiền gửi ngoại tệ được chuyển về dạng không kỳ hạn, tiền gửi thanh toán. Các NH cũng vì thế phải “lách” trần huy động hay tìm cách vay từ nước ngoài. Việc nâng lãi suất lên trên 0% sẽ tạo động lực kéo nguồn ngoại tệ nhàn rỗi về các NH, giúp DN có cơ hội tiếp cận vốn ngoại tệ.
Cùng quan điểm, chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho rằng cùng với việc mở cửa tín dụng ngoại tệ, NH Nhà nước nên xem xét nâng lãi suất huy động USD lên mức như trước khi điều chỉnh là 0,25%/năm thay vì 0%/năm hiện nay.
Theo báo cáo kinh tế vĩ mô tháng 5-2016 của Trung tâm Nghiên cứu NH Đầu tư và Phát triển Việt Nam, từ đầu năm 2016 đến nay, NH Nhà nước đã tăng dự trữ ngoại hối khi mua thêm 7 tỉ USD.