Dữ liệu từ Bệnh viện K và Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội đã cho thấy một hiện tượng đáng chú ý: Ung thư không còn là căn bệnh chỉ xuất hiện ở lứa tuổi trung niên mà đang dần trẻ hóa, đặc biệt là ở các bệnh nhân dưới 30 tuổi, thậm chí là 20 tuổi. Hiện tượng này không chỉ xuất hiện ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác trên thế giới.Theo PGS, TS Phạm Văn Bình (Phó giám đốc Bệnh viện K), vấn đề bệnh nhân ung thư ngày càng tăng và trẻ hóa ‘không chỉ tạo gánh nặng ở hiện tại mà còn cả ở tương lai, đòi hỏi các bác sĩ làm thế nào để chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh tốt hơn’.
Các bác sĩ và chuyên gia y tế đã đưa ra những nguyên nhân chính của hiện tượng ‘trẻ hóa bệnh nhân ung thư’ này.
Thói quen ăn uống không lành mạnh
Một trong những yếu tố chính dẫn đến sự gia tăng ung thư ở người trẻ là thói quen ăn uống thiếu lành mạnh. Cuộc sống hiện đại khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, có xu hướng tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh và đồ uống có đường. Những thực phẩm này chứa nhiều chất béo trans, chất bảo quản, phẩm màu nhân tạo... nhưng lại không cung cấp đủ vitamin, khoáng chất, gây ra tình trạng thiếu hụt dưỡng chất cho cơ thể. Duy trì chế độ ăn uống như thế này trong một thời gian dài làm tăng nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng, ung thư dạ dày, ung thư gan và ung thư thực quản.
Đánh bại thói quen ăn uống không lành mạnh góp phần đẩy lùi vấn nạn ung thư.
Tác động của môi trường và ô nhiễm
Môi trường sống và làm việc ngày càng trở nên tồi tệ, đặc biệt là ở các thành phố lớn, nơi chất lượng không khí giảm sút và nguồn nước bị ô nhiễm. Các yếu tố ô nhiễm như khói bụi, hóa chất độc hại, thuốc trừ sâu và các chất phóng xạ có thể tác động trực tiếp đến sức khỏe, đặc biệt là ở người trẻ, những người thường xuyên phải sống và làm việc trong môi trường này.
Nghiên cứu cho thấy, việc tiếp xúc lâu dài với các chất ô nhiễm, như khói bụi trong không khí hoặc hóa chất trong môi trường làm việc, làm tăng nguy cơ mắc ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, ung thư da và ung thư đại trực tràng. Thêm vào đó, việc tiếp xúc với các chất độc hại trong công việc, học tập hoặc sinh hoạt hàng ngày có thể gây ra tổn thương DNA, dẫn đến các đột biến gen và hình thành tế bào ung thư. Chúng ta không thể bỏ qua việc ô nhiễm ánh sáng và ô nhiễm tiếng ồn cũng gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe, gián tiếp làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư. Việc sống trong môi trường không đảm bảo chất lượng có thể gây suy giảm sức đề kháng của cơ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho ung thư phát triển.
Lối sống ít vận động và thừa cân, béo phì
Lối sống ít vận động và tình trạng thừa cân, béo phì cũng là một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến sự gia tăng ung thư ở người trẻ. Làm việc trong môi trường văn phòng, sử dụng điện thoại và máy tính quá nhiều đã khiến nhiều người trẻ gần như không có cơ hội vận động. Điều này không chỉ làm giảm sức khỏe tim mạch mà còn là yếu tố thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư. Khi cơ thể ít vận động, hệ thống miễn dịch suy yếu và các chất gây viêm trong cơ thể có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư.
Thừa cân và béo phì cũng là yếu tố nguy cơ quan trọng đối với nhiều loại ung thư, chẳng hạn như ung thư vú, ung thư đại tràng, ung thư nội mạc tử cung và ung thư tuyến tụy.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh tác dụng bảo vệ của vận động chống lại một số bệnh ung thư, đặc biệt là hai bệnh phổ biến nhất là ung thư đại tràng và ung thư vú. Vận động cũng tác động đến ung thư nội mạc tử cung, phổi, trực tràng, tuyến tiền liệt, buồng trứng, tuyến giáp và tuyến tụy với các mức độ bằng chứng khác nhau.
Hiệu quả bảo vệ như sau: Nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng giảm 17% khi vận động thường xuyên và ung thư vú giảm 20%. Cứ sau 30 phút hoạt động thêm mỗi ngày, nguy cơ ung thư đại trực tràng giảm khoảng 12%.
Đối với ung thư đại trực tràng, việc gắng sức thể lực làm giảm thời gian tiếp xúc của niêm mạc đường tiêu hóa với các chất gây ung thư từ thực phẩm.
Đối với ung thư vú, tập thể thao làm giảm mức estrogen, lưu thông và cải thiện khả năng miễn dịch.
Đối với ung thư phổi, chức năng hô hấp tăng khi tập thể dục sẽ làm giảm nồng độ các chất gây ung thư trong cơ quan này.
Tác hại của việc sử dụng thuốc lá, rượu bia
Một nguyên nhân quan trọng khác là việc sử dụng thuốc lá, rượu bia và ma túy, những thói quen gây nghiện này có thể gây ra nhiều bệnh ung thư. Thuốc lá chứa hàng ngàn chất hóa học độc hại, nhiều trong số đó có khả năng gây ung thư, chẳng hạn như ung thư phổi, ung thư họng, ung thư miệng và ung thư thực quản. Nhiều bạn trẻ không nhận thức được mức độ nguy hiểm của thuốc lá và thường xuyên hút thuốc, điều này làm tăng nguy cơ mắc ung thư khi còn rất trẻ. Tương tự, việc uống rượu bia quá mức là nguyên nhân gây ra nhiều loại ung thư, đặc biệt là ung thư gan, ung thư vú và ung thư đại tràng. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, uống rượu nhiều có thể làm thay đổi cấu trúc DNA và dẫn đến các tổn thương tế bào, từ đó tạo điều kiện cho ung thư phát triển.
Yếu tố di truyền và môi trường gia đình
Yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định nguy cơ mắc ung thư ở người trẻ. Các nghiên cứu cho thấy nhiều loại ung thư có tính di truyền, đặc biệt là ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư đại tràng và ung thư tuyến tụy. Những người trẻ có người thân bị ung thư có nguy cơ cao mắc bệnh do các đột biến gen có thể được truyền lại qua các thế hệ. Tuy nhiên, di truyền chỉ là một phần, thói quen sinh hoạt và môi trường sống vẫn đóng vai trò lớn trong việc quyết định sự phát triển của bệnh. Việc kết hợp giữa yếu tố di truyền và lối sống không lành mạnh sẽ gia tăng nguy cơ mắc ung thư.
Sự gia tăng ung thư ở người trẻ là một vấn đề đáng lo ngại và là một lời cảnh tỉnh cho xã hội. Việc nhận thức và thay đổi các thói quen xấu, kết hợp với việc duy trì một lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn, sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Đồng thời, việc tầm soát và kiểm tra sức khỏe định kỳ cũng rất quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu ung thư, giúp điều trị kịp thời và nâng cao cơ hội sống cho bệnh nhân.