Trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 53 (AMM-53) và các Hội nghị Bộ trưởng liên quan, tối ngày 9/9, Hội nghị trực tuyến Bộ trưởng Ngoại giao cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 10 diễn ra với sự tham dự của Bộ trưởng Ngoại giao 10 nước ASEAN, các đối tác EAS gồm: Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc, Nga, Mỹ và Tổng Thư ký ASEAN. Cũng trong ngày 9/9 đã diễn ra Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN - Trung Quốc.
Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cùng Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN và nhiều đối tác khác nêu quan ngại về “những hành động hung hăng” của Trung Quốc trên biển Đông.
Ông Pompeo nhắc lại quan điểm rằng Mỹ, dựa trên phán quyết của Tòa trọng tài đưa ra năm 2016, coi các yêu sách thái quá trên biển Đông mà Trung Quốc đưa ra là trái luật quốc tế.
Còn Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị phát biểu rằng Mỹ đang can dự trực tiếp vào các tranh chấp lãnh thổ và lãnh hải trên biển Đông vì nhu cầu chính trị của riêng mình. “Mỹ đang trở thành động lực lớn nhất cho việc quân sự hóa ở khu vực”, ông Vương Nghị nói.
Tháng trước, Mỹ đưa 24 công ty nhà nước Trung Quốc vào danh sách đen và hạn chế visa với những cá nhân bị cáo buộc tham gia các hoạt động xây dựng và quân sự hóa trên biển Đông.
Nói với Reuters, Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi cảnh báo Mỹ và Trung Quốc không nên lôi kéo các quốc gia Đông Nam Á vào cuộc chiến địa chính trị của họ.
“Chúng tôi không muốn bị mắc kẹt trong sự cạnh tranh này”, bà Marsudi nói hôm 9/9. Ngoại trưởng Indonesia cho rằng các hoạt động quân sự hóa trên biển Đông là “đáng lo ngại”.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đang chỉ trích Trung Quốc gay gắt trong nhiều vấn đề, trong đó có biển Đông, trong bối cảnh cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sắp diễn ra vào tháng 11 tới.
Washington cáo buộc Bắc Kinh bắt nạt các nước láng giềng bằng cách đưa tàu đến sát các vị trí mà các nước đang có hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí, tổ chức tập trận và thử vũ khí mới ở khu vực tranh chấp, trong lúc các nước liên quan khác đang phải đối phó với đại dịch COVID-19.
Từ giữa tháng 8, Mỹ nhiều lần chọc tức Trung Quốc bằng cách điều tàu chiến vào biển Đông và tiến gần khu vực eo biển Đài Loan nhạy cảm, đưa máy bay do thám vào khu vực Trung Quốc tiến hành tập trận bắn đạn thật.