Tại phiên chất vấn, đại biểu Bùi Thanh Tùng (Hải Phòng) đặt câu hỏi về tình hình sở hữu chéo và xử lý các vi phạm về giới hạn sở hữu cổ phần của cổ đông hoặc nhóm cổ đông lớn lợi ích nhóm trong các tổ chức tín dụng cổ phần đã đạt được những kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn chưa được xử lý dứt điểm.
Đại biểu đề nghị Thống đốc cho biết nguyên nhân khiến các vi phạm về giới hạn sở hữu cổ phần chưa được xử lý dứt điểm và định hướng trong thời gian tới để xử lý dứt điểm các vi phạm này?
Trả lời câu hỏi về sở hữu chéo, Thống đốc Lê Minh Hưng cho biết, trong thời gian vừa qua, NHNN đã chỉ đạo và giám sát các tổ chức tín dụng để đẩy nhanh tiến độ xử lý các vi phạm về giới hạn sở hữu cổ phần, sở hữu chéo thông qua yêu cầu chuyển nhượng, thoái vốn, sáp nhập, hợp nhất và mua lại cổ phần của các tổ chức tín dụng.
Đến nay tình hình sở hữu cổ phần và sở hữu chéo đã giải quyết được cơ bản, tình hình của các ngân hàng cũng minh bạch và đại chúng hơn. Tình trạng của cổ đông và nhóm cổ đông lớn thao túng, chi phối ngân hàng đã được nhận diện và xử lý, kiểm soát một bước quan trọng. Các nhóm chi phối hoạt động ngân hàng đã giảm mạnh.
Một số kết quả cụ thể, theo ông Hưng, đã được nêu trong báo cáo gửi các đại biểu. Ông Hưng nói thêm, cho đến nay không còn các cá nhân sở hữu trên 5% vốn điều lệ tại các ngân hàng thương mại cổ phần. Số cặp tổ chức tín dụng sở hữu chéo trực tiếp lẫn nhau đã giảm từ 7 cặp năm 2012, đến nay còn 2 cặp. Số tổ chức tín dụng có cổ đông sở hữu chiếm trên 15% từ năm 2012 là 19 tổ chức tín dụng, hiện nay còn 4 tổ chức.
Tuy nhiên, thực tiễn vừa qua cũng cho thấy, sở hữu chéo cũng là một vấn đề khá phức tạp và rất khó phát hiện và kiểm soát đối với những trường hợp cố tình nhờ người đứng tên hộ, như vậy là vi phạm pháp luật, như vậy đòi hỏi thanh tra pháp nhân và thanh tra rất kỹ lưỡng mới có thể phát hiện, hoặc là các cơ quan chức năng có quá trình điều tra mới phát hiện được những hành vi sở hữu chéo này.
Các vi phạm về giới hạn sở hữu cũng như sở hữu chéo đã được xử lý một bước, tuy nhiên vẫn còn một số các hiện tượng như đại biểu và nguyên nhân của tình trạng này là do việc thoái vốn của các cổ đông thời gian qua cũng có những khó khăn nhất định do chưa tìm được đối tác để mua lại phần vốn đó.
Theo Thống đốc, việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành với quy mô lớn có thể gây tổn thất cho các tổ chức tín dụng và các doanh nghiệp nhà nước vì có nhiều doanh nghiệp nhà nước sở hữu cổ phần tại các tổ chức tín dụng này.
“Việc thoái vốn cũng liên quan đến điều kiện thị trường và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nhiều nhà đầu tư cũng có khó khăn về nguồn vốn cho nên cũng cản trở việc đẩy nhanh tiến độ thoái vốn”, ông Hưng nói.
Để khắc phục và xử lý vấn đề sở hữu chéo, theo Thống đốc NHNN, tại dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng đang trình Quốc hội, đã sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan như khái niệm người có liên quan để tạo cơ sở xác định được cổ đông đích thực và cổ đông hưởng lợi cuối cùng. Đồng thời, tăng thẩm quyền và trách nhiệm của Ngân hàng nhà nước trong việc kiểm soát các cổ đông và nhóm các cổ đông lớn.
Mặt khác đã tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung các tiêu chuẩn, điều kiện đối với chức danh chủ tịch hội đồng quản trị, hội đồng thành viên và ban điều hành của các tổ chức tín dụng theo hướng rất chặt chẽ. Tập trung rà soát sửa đổi, bổ sung các quy định về giới hạn sở hữu cổ đông tại tổ chức tín dụng cổ phần nhằm đại chúng hóa hoạt động của các tổ chức tín dụng và hạn chế sự thao túng tổ chức tín dụng của các cổ đông chi phối.
“Chúng tôi đã tập trung rà soát sửa đổi, bổ sung đưa vào dự thảo luật các quy định về góp vốn và mua cổ phần của các tổ chức tín dụng. Chúng tôi tin rằng nếu dự thảo luật được Quốc hội thông qua thì việc sở hữu chéo sẽ được xử lý một cách triệt để và chặt chẽ, minh bạch hơn”, ông Hưng nói.
Bên cạnh đó, theo Thống đốc, nhằm xử lý có hiệu quả tình trạng sở hữu chéo và nắm cổ phần không đúng các quy định của pháp luật, NHNN đã tăng cường công tác thanh tra và kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về góp vốn, sở hữu vốn, chuyển nhượng vốn, đầu tư tài chính, cho vay để qua đó nâng cao hiệu quả giám sát của cổ đông và người có liên quan trong việc sở hữu và chuyển nhượng cổ phần của tổ chức tín dụng.
Đồng thời, với việc đã tiến hành kiên quyết xử lý nghiêm những vi phạm về sở hữu cổ phần, cổ phiếu của các tổ chức tín dụng. Chỉ đạo các tổ chức tín dụng trong quá trình thực hiện Đề án 1058 của Thủ tướng Chính phủ phải xây dựng đề án cơ cấu lại của tổ chức tín dụng, trong đó có việc là phải có nội dung và có lộ trình để khắc phục triệt để những vấn đề còn vi phạm sở hữu cổ phần cũng như cổ đông.