Kinh tế phụ thuộc vào FDI, nợ quốc gia lớn
Phát biểu tại tọa đàm, ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương) cho rằng, nền kinh tế Việt Nam thời gian qua tăng tưởng cao, đạt mức gần 7% năm, nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào FDI, chiếm tới 25% GDP, 75% giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, giá trị FDI thấp, chủ yếu là gia công, không có nhiều sản phẩm thể hiện sự chuyển giao công nghệ ở Việt Nam.
Đối với các nước công nghệ phát triển, trừ Hàn Quốc có chuyển giao công nghệ chút ít còn các nước phát triển khác hầu như không có chuyển giao. Tính bền vững của nền kinh tế thấp.
“Nếu có biến cố xảy ra, FDI rút đi, chúng ta tăng trưởng dựa vào gì?”, ông Tuyển đặt câu hỏi.
Đồng quan điểm trên, TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng chính sách tiền tệ Quốc gia cho biết, tăng trưởng GDP trong 20 năm qua của Việt Nam trong ngành chế biến, chế tạo không có sự thay đổi nhiều, phần lớn nằm ở các doanh nghiệp nước ngoài, còn doanh nghiệp Việt Nam rất ít.
“Trừ ô tô của VinFast xuất hiện thì hơn 20 năm qua chưa có 1 sản phẩm nào của ngành chế tạo thực sự. Nếu xét về cơ cấu lao động và giá trị gia tăng trên 1 lao động, trong 20 triệu lao động chỉ có 5,5 triệu lao động dành cho lĩnh vực công nghiệp. Đặc biệt từ năm 2008 khi Việt Nam mở cửa thu hút FDI tốc độ giảm nhiều hơn”, TS Nghĩa cho hay.
Trái lại, Việt Nam đang đối mặt với một núi nợ. Không chỉ có nợ công, mà cả nợ của doanh nghiệp, người dân với khoảng 235% GDP.
“Sống trên khoản nợ lớn thì làm ăn ra sao? Tiếp sau đây, nếu chịu thêm tác động của chiến tranh thương mại thì chúng ta ứng phó thế nào? Tôi lo rằng sang năm 2020, nền kinh tế Việt Nam sẽ đối mặt với nhiều thách thức. Một vài năm tới, nếu không tái cơ cấu một cách quyết liệt và thực chất lĩnh vực tài chính - ngân hàng và khu vực doanh nghiệp nhà nước thì e là khó thoát khỏi vùng trũng tăng trưởng, khó đạt được mức 7%", vị chuyên gia nói.
Chuyên gia kinh tế TS. Vũ Đình Ánh nhận định năm 2018, điểm nhấn quan trọng nhất là Chính phủ đã lựa chọn ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định môi trường kinh doanh thay vì cố gắng tăng trưởng kinh tế cao nhất có thể.
Trong những năm tới, nếu Chính phủ nhất quán, kiên định về chủ trương, tăng trưởng của Việt Nam sẽ tương đối cao, trên 7%. Dù không đạt được mức 8-9% như trước đây nhưng cái giá phải trả cho tăng trưởng là thấp nhất.
Về nợ, TS Ánh cho rằng Việt Nam đã siết khá chặt, không để phát sinh nợ mới. Phần trả nợ lãi đưa vào chi ngân sách hàng năm.
Năm 2017, Việt Nam bắt đầu bỏ phần trả nợ gốc ra khỏi ngân sách. Nếu bỏ 1-2% GDP để trả nợ gốc, khối lượng trả nợ gồm nợ gốc và nợ lãi tăng khoảng 2-3% so với trước đó. Nghĩa vụ trả nợ, gồm trả nợ gốc và lãi của Việt Nam đã tăng vọt. Phần nợ sẽ chiếm hết phần ngân sách vốn dùng để chi đầu tư nhưng nếu không trả nợ được, sẽ liên quan tới vấn đề nặng nề hơn rất nhiều.
Động lực phát triển năm 2019
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Đại học Fubright Việt Nam cho rằng, Việt Nam có 3 đông lực để phát triển kinh tế trong thời gian tới là cải thiện vốn đầu tư; cải thiện năng suất lao động, chuyển biến từ năng lao động truyền thống sang công nghiệp tiêu dùng; cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Nếu tiếp tục cải thiện kinh tế như năm 2018, ba động lực trên sẽ tạo những hiệu quả kinh tế mới trong năm 2019.
TS. Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh doanh (BDI) cho biết, từ khi Việt Nam mở cửa thu hút FDI, tốc độ giảm nhiều hơn. Những con số này cho thấy, kinh tế Việt Nam đang dịch chuyển theo hướng dịch vụ thay vì hướng công nghiệp hóa như mục tiêu. Tuy nhiên, đây lại được xem là tín hiệu tích cực bởi thực tế tại 25 nước phát triển đều nằm trong xu hướng này.
"Chúng ta nên nghiên cứu phát triển kinh tế hướng này bởi thế mạnh của Việt Nam là nông nghiệp và du lịch. Nông nghiệp và du lịch cũng sẽ là sức bật cho nền kinh tế trong năm tới 2019", ông Nghĩa nêu quan điểm.