Căn cứ hải quân của Nga ở Tartous, Syria. (Ảnh: Maxar)
Tuy nhiên, Điện Kremlin có thể vẫn muốn duy trì dấu ấn chiến lược của mình trên khắp Địa Trung Hải và châu Phi, điều mà họ đã nỗ lực để đạt được trong suốt thập kỷ qua.
Trong những năm hỗ trợ chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad, Nga đã xây một sân bay quan trọng ở Khmeimim và mở rộng đáng kể căn cứ hải quân từ thời Liên Xô ở Tartous.
Sau khi lực lượng HTS tiếp quản Syria, chưa biết tương lai của những căn cứ này sẽ ra sao. Các báo đưa tin Nga đã rút một phần lực lượng của mình khỏi quốc gia Trung Đông.
Để mất các căn cứ đóng vai trò mắt xích quan trọng trong chuỗi ảnh hưởng từ Mátxcơva đến Địa Trung Hải và châu Phi sẽ gây tổn hại đáng kể về chiến lược, khiến Nga cần một giải pháp thay thế.
Libya, nơi Nga đã có sự hiện diện, đang được coi là giải pháp thay thế thực tế duy nhất hiện nay nếu Nga quyết định rút toàn bộ hoặc một phần lực lượng của họ khỏi Syria.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng vẫn phải chờ xem sự gia tăng đột ngột về số lượng binh lính Nga sẽ mang lại những tác động gì đối với một Libya bất ổn, cũng như tác động của việc Nga tăng cường hiện diện gần biên giới Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) như vậy.
Mở rộng hiện diện tại châu Phi thông qua Syria và Libya là mục tiêu của các nhà hoạch định thuộc Điện Kremlin từ khoảng năm 2017. Đây là điều mà Nga đã nỗ lực và không sẵn sàng từ bỏ, ông Oleg Ignatov, một nhà phân tích cấp cao thuộc Nhóm Khủng hoảng quốc tế, nhận định.
"Nga coi châu Phi là một trong những đấu trường cạnh tranh chính giữa các cường quốc hiện nay", ông Ignatov đánh giá.
Theo nhà phân tích này, Quân đoàn châu Phi (trước đây là tập đoàn Wagner), duy trì hiện diện quân sự trên khắp châu Phi, hỗ trợ chính phủ Mali, Burkina Faso và Niger. Các nước này đều đã cắt đứt quan hệ với phương Tây sau những cuộc đảo chính gần đây.
Quân đoàn châu Phi cũng được cho là đang đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ chính phủ ở Cộng hòa Trung Phi và quân đội Sudan.
"Đúng là ảnh hưởng của các cường quốc phương Tây ở lục địa này có thể suy giảm, nhưng hiện diện của các cường quốc khác như Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đang gia tăng", ông Ignatov cho biết.
Do đó, ông Ignatov cho rằng duy trì chỗ đứng ở Libya hoặc Syria là điều rất quan trọng đối với Điện Kremlin.
"Libya mang đến cho Nga một điều độc đáo - chỗ đứng ở cả Bắc Phi và Địa Trung Hải, hoàn hảo để thể hiện sức mạnh ở vùng yếu của châu Âu và trên khắp Sahel", nhà phân tích Anas El Gomati thuộc Viện Sadeq ở Tripoli nhận định.
Tuy nhiên, đến nay chưa có nhiều dấu hiệu cho thấy sắp có một cuộc đổ bộ lớn vào miền đông Libya.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy chưa có công trình xây dựng mới tại bất kỳ sân bay nào hay ở tại cảng Tobruk, nơi Nga đã nhắm đến từ lâu trước khi có nguy cơ vuột mất cảng Tartous ở Syria.
“Đừng đánh giá thấp tiềm năng của Tobruk. Nơi này chưa phải là Tartous, nhưng đó chính xác là nơi Nga muốn có. Họ không tìm kiếm những gì hiện có mà tìm nơi có thể xây dựng”, ông El Gomati nói với Al Jazeera.
Ngoài ra, Tobruk có căn cứ không quân Al Khadim, một trung tâm quân sự quan trọng của Nga gần Benghazi, tạo nên một tổ hợp quân sự hùng mạnh có thể thách thức sườn phía nam của NATO.
Nội bộ rối ren
Tình hình Libya bất ổn trong những năm qua vì tranh giành quyền lực. Điều này gây trở ngại lớn cho việc Nga chuyển quân từ Syria đến Bắc Phi.
Tình hình Libya hầu như bất ổn kể từ cuộc cách mạng năm 2011. Libya vẫn do hai chính phủ quản lý, và không bên nào sẵn sàng nhượng bộ cho đến khi cuộc bầu cử quốc gia có thể diễn ra.
Cuộc bầu cử được đề xuất gần đây nhất đã thất bại vào tháng 12/2021. Ở phía đông là Chính phủ ổn định quốc gia (GNS) do chỉ huy quân sự phản bội Khalifa Haftar lãnh đạo. Ở phía tây là Chính phủ hiệp định quốc gia được quốc tế công nhận, do Thủ tướng Abdul Hamid Dbeibah lãnh đạo. Ông được bổ nhiệm tạm thời vào năm 2021 và vẫn nắm quyền lực kể từ đó.
Tuần trước, Liên Hợp Quốc công bố kế hoạch đàm phán mới nhằm tiến tới tổng tuyển cử.
Đặc phái viên Liên Hợp Quốc tại Libya Stephanie Koury phát biểu trước Hội đồng Bảo an rằng đề xuất này sẽ giúp Libya "vượt qua bế tắc chính trị hiện tại và tiến tới... các cuộc bầu cử quốc gia và khôi phục tính hợp pháp của các thể chế đã hết hiệu lực của Libya".
Tuy nhiên, nhà phân tích Tarek Megerisi thuộc Hội đồng Đối ngoại châu Âu cho rằng việc thành lập một trung tâm quân sự lớn của Nga ở miền đông Libya sẽ trao thêm vị thế cho ông Haftar trong các cuộc đàm phán.
"Nếu Nga chuyển hoàn toàn về phía đông, ông Haftar sẽ có thể làm bất cứ điều gì ông ta muốn", ông Megerisi nói và nhận định rằng các cường quốc phương Tây sau đó sẽ phải cố gắng xoa dịu ông Haftar để kéo nhân vật này khỏi Nga, từ đó sẽ làm chệch hướng tiến trình đàm phán mà Liên Hợp Quốc dẫn dắt.