Ảnh: Đỗ Viết Công
Theo ban thanh tra đường sắt (ĐS), hiện nay trên 3.926 km toàn quốc có tới 1.457 đường ngang hợp pháp thì chỉ có 436 điểm đạt tiêu chuẩn có người gác điều khiển.
Ngoài ra có tới 4.166 đường do dân tự mở để đi lại, con số này vẫn không dừng lại do tốc độ gia tăng dân số và việc phát triển kinh tế dọc hai bên đường sắt.
Lắp thiết bị cảm biến vẫn xảy ra tai nạn
Năm 2002, Bộ Giao thông Vận tải đã có quyết định quy định về đường ngang để đảm bảo chạy tàu và bảo vệ tính mạng nhân dân. Từ năm 2003, ĐSVN đã chính thức đưa vào khai thác vận hành thiết bị cảnh báo tự động, sử dụng cảm biến địa chấn trang bị cho 4.380 đường ngang, hệ thống này có khả năng làm kêu chuông, báo hiệu đèn đỏ và phát lời cảnh báo khẩn cấp “tàu đang đến” trước khi tàu chạy qua.
Mỗi bộ lắp đặt này ngốn hàng chục triệu đồng. Thế nhưng tất cả hệ thống này không đạt hiệu quả như mong muốn và tai nạn vẫn xảy ra ngay tại những nơi có lắp đặt thiết bị mới.
Vào lúc 14 giờ 30 ngày 14/8/2005 tại KM 1015+650 (tỉnh Bình Định) xe ô tô khách mang biển số 53M- 8743 đã va phải tàu khách Thống Nhất S7 làm ô tô văng xa 15 mét làm chết 11 người và tất cả còn lại đều bị thương do xe ôtô cố tình băng qua đường sắt.
Gần đây nhất tháng 10/2006 một xe tải nhìn tín hiệu đèn báo để qua đường – khu vực gần ga Hương Thủy – Huế đã bị tàu đâm vì đèn báo nhầm tín hiệu. Đau đớn hơn vào lúc 23 giờ ngày 8/2/2007. Tại khu vực Cam Ranh – Khánh Hòa một xe khách tốc độ nhanh không phanh kịp đã lao vào đoàn tàu đang chạy qua làm 13 người chết và 20 người bị thương. Họ đều là những người về quê ăn Tết.
Ngay sau Tết Nguyên đán , ở Hà Nội một xe Innova đã qua mặt tàu hỏa bị lật nhào… Không chỉ xe ô tô dám liều mạng vượt mặt tàu hỏa mà rất nhiều xe gắn máy, xe bò, xe lam, cũng bị cuốn vào đường ray.
Một thiết bị cảnh báo nguy hiểm mà không đảm bảo chính xác tuyệt đối thì không khác gì đặt tính mạng người qua đường dưới lưỡi dao “chiếc máy chém” đang treo lơ lửng và sẽ cắm phập bất kỳ lúc nào bởi chỉ cần sai một ly là đi đứt tính mạng của nhiều người. Vụ tàu hỏa đâm vào ô tô tại Hương Thủy – TP Huế 10/2006 do đèn báo sai tín hiệu là một minh chứng thực tế!
Lắp barie tự động: Tại sao không?
Giải pháp rào chắn có người gác là an toàn tuyệt đối vì vừa cảnh báo lại vừa kiểm soát, ngăn chặn hữu hiệu người qua đường nhưng chỉ có thể triển khai được ở các tuyến đường ngang trong nội thị hoặc những tuyến đường ngang quan trọng, vì biện pháp này rất tốn kém do phải có người thay nhau thường xuyên túc trực điều khiển và hệ thống thông tin liên lạc phải thường xuyên thông suốt.
Trước thực tế nan giải trên đã có một nghiên cứu khoa học “Rào chắn cưỡng bức hay barie tự mở” tìm ra hướng mới để khắc phục nhược điểm của cả hai loại thiết bị đã nêu.
Giải pháp này không cần người điều khiển nhưng lại làm được cả hai chức năng vừa thường xuyên cảnh báo được sự nguy hiểm và vừa kiểm soát bằng biện pháp cưỡng bức buộc tất cả các phương tiện phải “xuống xe quan sát kết hợp với nghe ngóng” cảnh giác đưa ra biện pháp tức thời để tự bảo vệ mình...
Thiết bị cơ học, cơ chế hoạt động của thiết bị luôn ở trạng thái đóng nên triệt để cả trong việc vừa cảnh báo nguy hiểm vừa ngăn được các chủ điều khiển phương tiện chủ quan khi vượt qua đường ngang.
Biện pháp cưỡng bức bằng cơ học trực tiếp này mang tính triệt để không bỏ qua một ai tạo được tập quán tốt giống như khi đi vào một cơ quan xí nghiệp buộc phải “tắt máy xuống xe xuất trình giấy tờ” chỉ cần 2 đến 3 phút là xong mà mọi người vui lòng chấp nhận.
Thiết bị này chặn đứng triệt để tất cả những phương tiện muốn qua đường ngang trong trạng thái bình thường cũng như những người điều khiển giao thông trong trạng thái sử dụng các chất kích thích…
Thiết bị này còn mang tính nhân đạo, giúp cảnh báo ngăn được những người tàn tật phải dừng lại để chờ có người giúp đỡ, thiết bị này cũng ngăn được các đàn gia súc nghênh ngang phải dừng lại để chờ chủ nhân điều khiển, bảo vệ được tài sản cho nhân dân .
Thiết bị cơ học dựa trên nguyên lý “máy đơn giản” là đòn bẩy nên có độ tin cậy cao, vận hành không cần điện năng mà lại dễ điều khiển. Chỉ cần dùng tay tác động một lực như đẩy cửa đi là barie mở ra, đủ thời gian 20 đến 30 giây cho phương tiện đi qua là thanh chắn lại trở về vị trí cũ để ngăn được các phương tiện đến sau.
Bố trí riêng một lối nhỏ chỉ dành cho người đi bộ mà không phải mở barie vì họ đã chủ động nghe ngóng và quan sát được từ xa. Thiết bị cơ học dùng phương pháp lực là đòn bẩy, cầu thăng bằng có đối trọng trợ lực, trục quay bằng vòng bi và các bánh răng kiểm soát tốc độ nên nhẹ nhàng an toàn khi sử dụng.
Vì đơn giản rẻ tiền, không cần điện năng nên có thể lắp dựng được cùng lúc trên toàn bộ mọi đường ngang dù rộng hay hẹp và bất kể mọi địa hình rừng núi, đồng bằng hay ven đô hoạt động bình thường trong tất cả mọi điều kiện thời tiết khí hậu.
Ước tính chi phí sản xuất và lắp dựng cho một bộ loại này khoảng 5 đến 8 triệu đồng. Lắp dựng đơn giản nhanh chóng nên chỉ cần một thời gian rất ngắn là triển khai xong toàn tuyến ĐS trên toàn quốc.
Ở những nơi đã có thiết bị cảnh báo tự động cảm biến từ thì vẫn phải dùng thêm thiết bị này mới ngăn chặn được mọi sự liều lĩnh, thay thế cho hệ thống điện từ khi có sự cố mới đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Trong điều kiện thiếu thốn của chiến tranh, chỉ một cây tre và vài hòn đá cũng làm được một barie kiểm soát được tất cả các loại phương tiện bảo vệ an toàn tính mạng con người và tài sản.
Vậy thì trong điều kiện kinh tế và khoa học kỹ thuật ngày nay, chế tạo lắp đặt thiết bị này để bảo vệ toàn bộ hệ thống đường sắt là cần thiết mà rất khả thi mang lại hiệu quả tức thời và lâu bền cho ngành ĐS và bảo vệ hạnh phúc cho nhiều gia đình .
KS Trần Đình Bá
(569/10 Nguyễn An Ninh–TP Vũng Tàu )