Các nhà phân tích cảnh báo rằng, hàng không của châu Âu đang ngày càng bị tụt hậu trước ngành công nghiệp hàng không Mỹ và sắp tới là Trung Quốc, những quốc gia vốn dành một khoản ngân sách khủng cho chi tiêu quốc phòng.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ tham dự lễ khai mạc Triển lãm hàng không Paris, nơi các bộ trưởng quốc phòng Pháp, Đức và Tây Ban Nha sẽ ký một hiệp định khung về hợp tác cho Hệ thống máy bay chiến đấu tương lai (FCAS).
Việc phát triển máy bay chiến đấu thế hệ mới là một phần trong nỗ lực lớn hơn để đoàn kết sức mạnh quân sự của châu Âu và giảm bớt sự phụ thuộc vào các thiết bị của Mỹ. Dự án này cũng sẽ bao gồm việc phát triển máy bay không người lái và tên lửa hành trình.
Airbus và hàng không Dassault của Pháp đang dẫn đầu trong lịch vực này với mục tiêu sẽ đưa thế hệ máy bay mới đi vào hoạt động vào khoảng năm 2040 và các quốc gia khác có thể sẽ ký hợp đồng.
Tuy nhiên, máy bay phản lực đã có một đối thủ trên sân nhà. Đó là dự án máy bay chiến đấu tàng hình của Tempest của Anh mà Ý và Hà Lan cũng đã tham gia.
Ông Philippe Plouvier của Tập đoàn tư vấn Boston cho biết, sự mất cân bằng ngày càng lớn giữa cách châu Âu xây dựng ngành công nghiệp hàng không, vũ trụ và quốc phòng với những gì đang xảy ra ở hai khối này tạo ra những thách thức lẫn nhau.
Châu Âu thua Mỹ, Trung Quốc về chi tiêu quốc phòng
Ông Plouvier cho biết thêm, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tăng cường chi tiêu quốc phòng với mức cực kỳ cao trong năm nay, đạt 700 tỷ USD so với mức 200 tỷ USD vào năm 2002. Điều này đã giúp cho những tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực này phát triển vượt bậc như Lockheed Martin, Northrop Grumman và General Dynamics.
Trung Quốc cũng đã đầu tư mạnh mẽ và trở thành nhà chi tiêu quốc phòng lớn thứ hai thế giới vào năm ngoái với khoảng 250 tỷ USD.
Theo các nhà phân tích của HIS Markit, đây là mức chi tiêu quốc phòng lớn hơn nhiều so với tổng chi tiêu quốc phòng của 5 quốc gia mạnh nhất ở châu Âu là Đức, Pháp, Anh, Italia và Tây Ban Nha cộng lại. Tổng chi tiêu quốc phòng của 5 nước này năm ngoái chỉ đạt 200 tỷ USD.
Trong khi các công ty châu Âu cũng đang có xu hướng hợp nhất, chẳng hạn việc mua Zodiac Aerospace của nhà sản xuất thiết bị Safran, phần lớn là phản ứng trước xu thế các dự án máy bay thương mại đang bị thu nhỏ.
Một ví dụ điển hình là, Airbus, vốn thống trị về tham vọng nghiên cứu và phát triển ngành hàng không, đã ủng hộ việc nâng cấp các máy bay chở khách A320.
Ông Nicolas Beaugrand, một chuyên gia ngành hàng không tại Alix Partners cho biết: “ Triển vọng về các dự án lớn ngày càng ít đi đã khiến cho các hãng phải thúc đẩy việc tìm kiếm các cơ hội mới nhằm chống lại áp lực tăng giá và khuyến khích xu hướng sáp nhập”.
Tuy nhiên, việc vượt lên của đối thủ nặng ký châu Âu trước các nhà khổng lồ quốc phòng của Mỹ là không thể tránh được.
Năm 2012, Airbus và BAE System đã nỗ lực sáp nhập để tạo nên một công ty hùng mạnh và cân bằng giữa quốc phòng và thương mại, nhưng trước sự phản đối của Mỹ nên kế hoạch này đã thất bại. Và rồi hiện nay, một mối đe dọa đang nổi lên là sự cạnh tranh của Trung Quốc.
Cho dù các hãng hàng không trong nước của Trung Quốc còn mất ít nhất một thập kỷ nữa mới trở thành mối đe dọa cho các công ty quốc phòng châu Âu, nhưng nếu các tập đoàn hàng không châu Âu không đầu tư mạnh hơn nữa vào đổi mới công nghệ thì họ rất dễ bị lạc hậu.
Các nhà phân tích đã chỉ ra một vấn đề khác đang kìm hãm các tập đoàn châu Âu. Đó là châu Âu không mạnh chi tiền mặt cho các dự án phát triển công nghệ mới, chìa khóa để đảm bảo sự răn đe quân sự của lục địa này.
Chuyên gia Plouvier cho biết: “ So sánh Airbus, Safran hoặc Thales của của châu Âu với các tay chơi lớn của Mỹ, bạn sẽ thấy rằng, châu Âu có sự tăng trưởng mạnh mẽ hơn, thậm chí có lợi nhuận lớn hơn, nhưng mặt khác họ lại không tạo ra nhiều tiền mặt và thay vào đó họ đầu tư tất cả cho tăng trưởng”.
Airbus tạo ra khoảng 4 tỷ USD dòng tiền tự do mỗi năm, trong khi Boeing tạo ra khoảng 12 tỷ USD. Sự kết hợp giữa tập đoàn Raytheon ( sản xuất tên lửa Tomahawk) và UTC ( sản xuất thiết bị điện tử với động cơ Pratt & Whitney) để tạo ra một người khổng lồ về lĩnh vực hàng không của Mỹ sẽ có doanh số gần 75 tỷ USD tạo ra dòng tiền tự do khoảng 8 tỷ USD.
“ Nếu bạn không có tiền mặt, bạn không thể hiện đại hóa, điều đó có nghĩa là khả năng nghiên cứu bằng nguồn tài chính của mình và sự chuyển đổi sang kỹ thuật số sẽ ít đi, do đó, bạn không có sự chuẩn bị chính xác cho tương lai,” chuyên gia Plouvier nhận định.
Tuy nhiên, các công ty châu Âu thường phải chấp nhận tỷ suất lợi nhuận thấp cho các dự án quốc phòng, đặc biệt là khi các quốc gia EU thường xuyên tranh cãi về việc mỗi nước phải chi trả bao nhiêu khi các dự án vượt quá ngân sách.
Chẳng hạn, với máy bay vận tải quân sự A400M, do khó khăn trong việc sản xuất ,Airbus đã phải đàm phán với các chính phủ trong vòng hai năm trước khi có thể chấm dứt chương trình này trước việc thất thoát tiền mặt.
Trong khi đó, ở Mỹ, tất cả các chương trình đều vượt quá ngân sách nhưng các công ty vẫn nhận được mức lợi nhuận 15% do các công ty Mỹ có thể sử dụng tiền từ các doanh nghiệp quân sự để giúp hạ giá thiết bị hàng không thương mại.