LTS: Không phải tài nguyên hay ngân khố, BÁU VẬT vô giá của một quốc gia chính là trí tuệ và tính cách của quốc gia đó. Dân tộc nào cũng có trí tuệ và tính cách của riêng mình, khác ở chỗ điều đó được kết tinh - truyền lại sâu sắc đến đâu, được ứng dụng nhạy bén - mạnh mẽ mức nào trong công cuộc tiến hóa. Và Israel đã trở thành điển hình bậc nhất về việc sử dụng trí tuệ và tính cách người Do Thái, để trở thành Quốc Gia Khởi Nghiệp kiểu mẫu của nhân loại đầu thế kỷ 21.
Kinh tế Việt Nam đang vươn mình mạnh mẽ với hành trình toàn dân khởi nghiệp - chính phủ kiến tạo, vì vậy, càng cần học hỏi từ câu chuyện thần kỳ mang tên Israel. Đó là lý do vì sao Tập đoàn Trung Nguyên Legend, với "Hành trình Từ Trái Tim – Hành trình Lập Chí Vĩ Đại – Khởi Nghiệp Kiến Quốc cho 30 triệu thanh niên Việt" đã chọn "Quốc gia khởi nghiệp" là một trong 5 cuốn sách nền tảng đổi đời đem đi trao tặng, để đem lại sức mạnh tri thức đúng đắn và toàn diện, từ đó chuyển hóa thành sức mạnh tinh thần, sức mạnh vật chất tương xứng, tạo nên sức mạnh của quốc gia.
Đồng hành với Hành trình Từ Trái Tim, loạt bài viết dưới đây không nằm ngoài mục đích truyền tải đến quý độc giả một cách cô đọng về 10 BÁU VẬT - là trí tuệ và tính cách rất đặc trưng đã được người Do Thái vận dụng để tạo nên cuộc chuyển mình thần kỳ khiến thế giới muôn phần nể phục.
Ngày nay, Israel được xếp hạng một trong 10 quốc gia có sức mạnh quốc phòng lớn nhất thế giới nhưng ngân sách dành cho lĩnh vực này lại ở mức thấp nhất trong nhóm 10 quốc gia (chỉ 15 tỷ USD/năm). Hơn nữa, Israel đã thành công trong việc công nghiệp hóa, biến quốc phòng trở thành ngành đóng góp GDP cao khi sở hữu tới 3 công ty thuộc Top 100 công ty xuất khẩu vũ khí hàng đầu thế giới.
Vậy những thành tựu của Israel và cụ thể là trong lĩnh vực quốc phòng được bắt nguồn từ đâu? Ngoài tính chia sẻ, kết nối, nền quốc phòng với những chính sách đặc biệt đã giúp tạo cho người dân Israel những phẩm cách đặc biệt nào? Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tiếp tục phân tích 2 phẩm chất độc đáo khác được hình thành trong chế độ quân ngũ đặc biệt của Israel.
Báu vật thứ 7: Trưởng thành và có tinh thần dám làm dám chịu
Nói về người Israel, Phó Chủ tịch phụ trách lĩnh vực sáng tạo và công nghệ hãng British Telecom - Gary Shainberg nói: "Có điều gì đó trong gen sáng tạo của người Israel mà ta không thể giải thích được". Tuy nhiên, chính ông cũng bắt đầu đưa ra một giả thuyết để lý giải tính sáng tạo ấy bằng sự trưởng thành bởi không ở đâu, người dân vừa làm việc trong môi trường công nghệ đầy biến động lại vừa tham gia nghĩa vụ quân sự như tại Israel.
Theo quy định, cứ đến 18 tuổi, người Israel vào quân đội tối thiểu từ 2 đến 3 năm. Nếu sau đó không tiếp tục tại ngũ, họ thường vào ĐH. Tỷ lệ người Israel vào ĐH sau khi giải ngũ rất lớn. 45% người Israel tốt nghiệp ĐH. Vào những năm 2000, con số này ở mức cao nhất thế giới. Đáng chú ý, việc học của người dân rất thực chất và Israel được đánh giá là quốc gia có môi trường giáo dục hiệu quả, đáp ứng hầu hết nhu cầu thị trường lao động. Khi sinh viên học xong ĐH, họ đã ở vào độ tuổi khoảng 25, một số đã có luôn bằng Ths và đa số đã kết hôn.
Có thể nói, độ tuổi kết hôn của người Israel khá sớm so với nhiều quốc gia phát triển. Tất cả điều này làm thay đổi năng lực và tinh thần của mỗi cá nhân. Họ trưởng thành hơn rất nhiều, trải nghiệm cuộc sống nhiều hơn và có nhiều cơ hội hơn để sáng tạo.
Tại sao lại nói như vậy? Bởi sự sáng tạo thường dựa vào việc có quan điểm mới mẻ. Quan điểm lại đến từ kinh nghiệm. Kinh nghiệm thực tế lại thường đến với tuổi trưởng thành. Ở Israel, với việc tham gia quân ngũ, được rèn luyện trong chiến tranh và kết hôn sớm đã giúp người dân có được quan điểm, kinh nghiệm, sự trưởng thành ngay ở độ tuổi còn rất trẻ.
Ngoài ra, cả xã hội Israel với đặc tính chia sẻ đã truyền cho họ rất nhiều kinh nghiệm, tri thức và vốn sống ngay từ khi họ vừa tốt nghiệp Trung học. Lên ĐH, đầu óc người trẻ Israel đã ở vị trí rất khác so với người Mỹ cùng tuổi.
Gary Shainberg chia sẻ: "Người Israel có quan điểm hoàn toàn khác về cuộc sống. Tôi nghĩ đó là nhờ giáo dục, kết hôn khi còn trẻ và trải nghiệm trong quân đội. Tôi từng phục vụ 18 năm trong Hải quân Anh nên tôi khá đồng cảm với những điều như vậy".
Trong quân đội, người Israel bị đặt vào môi trường buộc phải tự suy nghĩ, đưa ra những quyết định mang tính sống còn, phải học cách tuân thủ kỷ cương, rèn luyện trí não và thể chất để hoàn thành nhiệm vụ, đặc biệt khi họ đang ở tiền tuyến than gia hoạt động quân sự.
Sự trưởng thành này càng trở nên mạnh mẽ hơn kết hợp với bầu nhiệt huyết của tuổi trẻ. Cuốn sách Quốc gia khởi nghiệp dẫn ra hàng loạt những ví dụ về người Israel với tinh thần trách nhiệm, sự trưởng thành cực cao nhờ rèn luyện trong quân đội. Tiểu biểu có thể kể đến trường hợp của Brian Tice, sĩ quan bộ binh, từng là Đại úy trong lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ. Khi anh quyết định chuyển sang làm kinh doanh, Tice 30 tuổi. Ở độ tuổi khá trẻ này, anh đã hoàn tất 5 đợt triển khai quân - bao gồm các nhiệm vụ tại Haiti và Afghanistan - và đang thực hiện nhiệm vụ thứ 6 tại Iraq.
Là sĩ quan chỉ huy hành quân trong một đơn vị có 120 lính thủy đánh bộ, Tice phải xây dựng một chương trình cho mỗi cuộc hành quân chống lại phiến quân và AL Qaeda. Các nhiệm vụ anh cần làm khá nhiều, bao gồm: Xác định hỏa lực cần thiết, tính toán xem cần bao nhiêu lính thủy đánh bộ và bao nhiêu yểm trợ từ không quân khi cần thiết.
Trong thời gian đó, Tice vẫn tranh thủ viết đơn xin nhập học chương trình MBA cho ĐH Stanford trên chiếc máy tính xách tay trong tòa nhà đang cháy dở tại Iraq. Ngay cả buổi phỏng vấn tuyển sinh của Tice cũng diễn ra rất đặc biệt khi nó được thực hiện qua điện thoại giữa các cuộc bắn tỉa và bắn vây ráp, trong khi anh đang đứng giữa sa mạc.
Tice kể lại, anh đã phải xin bộ phận tuyển sinh trường Stanford thứ lỗi vì tiếng ồn của máy bay trực thăng trên đầu và yêu cầu cắt ngắn buổi phỏng vấn vì tiếng súng cối rơi ngay bên cạnh.
Ở Israel có rất nhiều thanh niên nỗ lực hơn bình thường để đạt được mục tiêu. Những con người vừa học, vừa làm, vừa tham gia chiến đấu trong quân đội như Tice không phải là hạn hữu. Trong cùng một khoảng thời gian, họ được trải nghiệm nhiều vai trò, vị trí khác nhau. Đáng chú ý nhất là việc đưa ra những quyết định gắn với sinh tử của chính mình và đồng đội. Điều đó dường như thúc giục người trẻ Israel phải trưởng thành nhanh hơn với tinh thần mạnh mẽ và sáng tạo hơn.
Tại quân đội Israel, chỉ huy cấp Đại đội (quản lý 100 lính và 20 sĩ quan, hạ sĩ quan, 3 chiếc xe, 120 khẩu súng, súng máy, thuốc nổ, lựu đạn...) thường là những người trẻ, chỉ mới 23 tuổi. Đó là một trách nhiệm rất to lớn. Có lẽ không ở đâu trên thế giới này, một thanh niên 23 tuổi lại phải gánh trên vai áp lực, trách nhiệm nặng nề như người Israel.
Gilad Farhi, một Thiếu tá 31 tuổi kể lại câu chuyện của cấp dưới mình - một Đại đội trưởng mới 23 tuổi. Trong chiến dịch quân sự ở thành phố Nablucs thuộc Bờ Tây, một binh sĩ trong Đại đội của anh bị thương và mắc kẹt bên trong ngôi nhà của một tên khủng bố. Lúc này, người chỉ huy tại hiện trường chỉ có 3 thứ: Một chú chó nghiệp vụ, các binh sĩ còn lại trong Đại đội và một chiếc xe ủi đất.
Tình huống càng nan giải khi tòa nhà mục tiêu lại có chung bức tường với một trường học của người Palestine, bên trong vẫn còn giáo viên và học sinh. Trên mái trường học, các phóng viên đang ghi lại toàn bộ sự việc, còn tên khủng bố vẫn xả súng vào cả lính Israel lẫn nhóm nhà báo.
Farhi cho hay, dù cố gắng chỉ đạo từ xa nhưng anh hiểu, phải giao cho cấp dưới quyền tùy cơ ứng biến. Sau khi cứu được đồng đội, vấn đề khác cần xử lý là tên khủng bố. Để đảm bảo an toàn cho giáo viên, học sinh Palestine, nhóm phóng viên, người Đại đội trưởng đó đã quyết định dùng lựu đạn hơi cay để xua người khỏi trường học. Sau đó, anh cho xe ủi phá dỡ căn nhà để buộc tên khủng bố ra hàng, rồi dùng chó để khống chế hắn. Bất ngờ, trong lúc phá hủy tòa nhà, một tên khủng bố khác xuất hiện bên cạnh trường học, nhưng liền bị nhóm binh sĩ đứng gác vòng ngoài tiêu diệt.
Toàn bộ chiến dịch kéo dài bốn giờ. Sau 4 tiếng mang tính bước ngoặt ấy, vị chỉ huy 23 tuổi được đồng đội nhìn với một ánh mắt khác và bản thân anh cũng trở thành một con người khác, một con người đứng ở tiền tuyến, chịu trách nhiệm cho sinh mạng của binh lính dưới quyền, của các giáo viên và trẻ em Palestine và cả những phóng viên quốc tế.
Nếu không có những trải nghiệm khốc liệt trong quân đội, bị đẩy vào những tình huống sinh tử thì có lẽ, người trẻ Israel không thể trưởng thành mau lẹ đến như vậy. Ở độ tuổi 23, họ đã làm được những việc lớn mang tính đại sự. Sự trưởng thành đi đôi với tinh thần dám chịu trách nhiệm là một nét tính cách quan trong góp phần thúc đẩy tính sáng tạo, cống hiến hết mình. Trong quân đội hay trong kinh doanh, điều này không thay đổi và đó là lý do vì sao người ta thấy Israel là một xã hội minh bạch, không quan liêu.
* Nội dung bài viết được rút từ cuốn sách "Quốc gia khởi nghiệp" của các tác giả Dan Senor & Saul Singer, và nhiều tài liệu tham khảo khác. Đây là 1 trong 5 cuốn sách quý nền tảng đổi đời được Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ tự tay tuyển chọn, viết thư ngỏ, với mong mỏi sách sẽ đến tay tất cả các bạn trẻ và nhân dân cả nước, để thay đổi nhận thức, thôi thúc khát vọng vươn lên làm giàu, cùng xây dựng đất nước hùng cường.
* Đón đọc bài tiếp theo: Báu vật thứ 9 và 10 của người Israel là gì?