Lẽ công bằng
Đất nước “dầu mỏ và khí đốt” Na Uy hiện đang phải trăn trở với những câu hỏi đạo đức phức tạp. Bởi giá dầu và khí đốt tăng cao do chiến tranh ở Ukraine, nên lợi nhuận đang “chảy như lũ” vào Na Uy - quốc gia vốn đã thịnh vượng. Giá khí đốt cao gấp 10 lần so với mùa hè năm ngoái 2021, giá dầu tăng khoảng 75%. Nhu cầu đang ở mức cao nhất, nên các vòi dầu và khí đốt của Na Uy mở bán hết cỡ.
Ảnh: Javad Parsa / VG
Dự toán của Chính phủ Na Uy ước tính doanh thu từ dầu khí của nước mình sẽ vào khoảng 277 tỷ NOK (NOK: mã của Krone - đơn vị tiền tệ của Na Uy) (tương đương 28 tỷ EUR) trong năm 2022, nhưng do giá cả tăng vì chiến tranh, doanh thu từ dầu khí của Na Uy có thể lên tới 1.750 tỷ NOK (177 tỷ EUR) - tăng gấp 6 lần. Để dễ hình dung về “cơn mưa” tiền này: số tiền “dôi” thêm, bằng xấp xỉ toàn bộ dự toán ngân sách nhà nước Na Uy năm 2022.
“Tình huống thật phi lý” - Bộ trưởng Năng lượng Na Uy Espen Barth Eide - nói với báo Dagens Naringsliv (Kinh doanh ngày nay). Tuy nhiên, ông tin rằng tình huống này giúp tăng chi để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang các nguồn năng lượng xanh.
Năm 2021, riêng Tập đoàn năng lượng Equinor (nhà nước Na Uy sở hữu chi phối 67%) kiếm được 31,583 tỷ USD. Equinor đã nộp 23 tỷ USD tiền thuế cho năm 2021. Giá dầu và giá khí đốt đã tăng vọt theo cách bùng nổ do hậu quả từ cuộc khủng hoảng Ukraine. Điều này là nguyên nhân chính dẫn đến việc giá trị niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán của Equinor đã tăng khủng khiếp.
Giám đốc đầu tư Robert Ness của Tập đoàn tài chính Bắc Âu Nordea, đánh giá:
- Nếu chiến tranh leo thang hoặc kéo dài thì những dòng lũ lợi nhuận cũng sẽ tồn tại lâu dài. Equinor có thể kiếm được tới hai tỷ kroner lợi nhuận trước thuế mỗi ngày trong năm 2022, theo giá cả hiện nay.
Thực ra, Na Uy - cũng như nhiều nước xuất khẩu dầu mỏ khác - đã từng kiếm được rất nhiều lợi nhuận do tác động từ các cuộc chiến tranh và xung đột trên thế giới xưa nay, nhờ bán khí đốt và dầu mỏ.
Tranh luận
Ban lãnh đạo trung ương của Đảng Xanh (MDG) đã họp hôm 10/3, đồng ý sẽ đề xuất tại Quốc hội, rằng Na Uy nên chuyển toàn bộ số tiền mà Na Uy kiếm được từ xung đột ở Ukraine cho Ukraine.
- Chúng ta không thể tự làm giàu cho mình bằng chiến tranh. Khi thế giới phát hiện ra Na Uy kiếm được bao nhiêu từ chiến tranh, chúng ta có thể bị coi là những kẻ trục lợi. Chúng ta không thể kiếm lợi từ một thảm họa nhân đạo. Chúng tôi đề xuất, rằng toàn bộ số tiền khổng lồ chúng ta kiếm được trực tiếp từ hậu quả của xung đột, ước tính trong năm nay là 1.500 tỷ kroner - đưa vào quỹ đoàn kết để viện trợ nhân đạo, hỗ trợ và tái thiết - dành cho Ukraine cùng các quốc gia khác bị ảnh hưởng gián tiếp bởi cuộc chiến tranh này. Quỹ sẽ giống như viện trợ Marshall tới châu Âu sau Thế chiến thứ hai, bây giờ là cho Ukraine. Quỹ cũng có thể được sử dụng để chống lại cuộc khủng hoảng lương thực và năng lượng do hậu quả của cuộc chiến.
Nghị sĩ đảng Bảo thủ (H) - Ông Mahmoud Farahmand - thì cho rằng đảng Xanh đã quá vội vàng: Mặc dù ý tưởng của đảng này có vẻ hấp dẫn về mặt đạo đức và thân thiện với báo chí, nhưng kế hoạch này dường như không được tính toán kỹ lưỡng.
Câu hỏi đặt ra là liệu khoản thu nhập “dôi” ra từ dầu khí của Na Uy, có nên được tặng như một món quà cho Ukraine hay không?
Việc quản lý tài sản và lợi nhuận từ dầu mỏ của Na Uy là cực kỳ thành công. Lý do chính khiến Na Uy không xếp sau Nga, Iran hay các quốc gia có trữ lượng dầu lớn hơn là ở việc quản lý nguồn thu của nhà nước từ dầu khí, cũng như lợi tức đầu tư.
Điều này có nghĩa là rất nhiều tiền từ lợi nhuận dầu mỏ, thông qua ngân sách nhà nước, đã được đầu tư vào trường học, đường sá, bệnh viện, quốc phòng; và một phần ít hơn cho hỗ trợ phát triển. Trong sáu thập kỷ, chúng ta (Na Uy) đã cung cấp tiền cho các dự án phát triển ở nhiều nơi trên thế giới và là một trong những quốc gia dành nhiều khoản viện trợ nhất, tính trên đầu người.
Đảng môi trường Xanh từ xưa nay đều muốn cho đi càng nhiều của cải dầu mỏ của chúng ta càng tốt. Họ đã nhiều lần lên tiếng ủng hộ các đề xuất tương tự. Điều nghịch lý là các thành viên đảng Xanh (MDG) luôn lớn tiếng nhất khi đòi đóng cửa ngành dầu khí Na Uy, nhưng đồng thời cũng là những người mong muốn sử dụng nhất số tiền thu được từ lĩnh vực dầu khí.
Giáo sư kinh tế tại Đại học Oslo (Na Uy) - ông Halvor Mehlum - thì có quan điểm rõ ràng về việc sử dụng thu nhập dầu khí “dôi” thêm này: “Na Uy phải cung cấp toàn bộ số tiền “dôi” thêm đó, cho viện trợ khẩn cấp và tái thiết ở Ukraine”.
Giáo sư cũng đề nghị thay đổi luật, vì theo quy định của Quỹ dầu mỏ Na Uy, chỉ có 3% doanh thu từ dầu mỏ được sử dụng vào mục đích khác trong năm, phần còn lại bắt buộc phải được đầu tư vào quỹ dầu mỏ.
Cho đến nay, cả Chính phủ và Quốc hội Na Uy đều chưa đưa ra bất kỳ quyết định nào về chuyện chuyển thêm tiền cho Ukraine. Theo thông báo của Thủ tướng Jonas Gahr Store ngày 27/2/2022, tính từ đầu cuộc chiến, Chính phủ Na Uy đã viện trợ khẩn cấp 2 tỷ NOK cho Ukraine.
* Nguồn: báo Helsingin Sanomat (Phần Lan); báo Verdens Gang (Na Uy); báo Nettavisen (Na Uy); Thông cáo báo chí của Tập đoàn Năng lượng Equinor (Na Uy) và đảng Xanh (Na Uy)