ISS đã tránh được một mảnh rác vũ trụ trong lần diễn tập tránh va chạm thứ 39 kể từ khi trạm vũ trụ này được phóng vào tháng 11 năm 1998. (Ảnh:Shutterstock)
Vừa qua, Trạm vũ trụ quốc tế (ISS) đã tránh được một mảnh rác vũ trụ có khả năng gây nguy hiểm còn sót lại trên quỹ đạo từ một vệ tinh vỡ vào năm 2015.
Rác vũ trụ là bất kỳ mảnh vỡ nào của máy móc do con người tạo ra còn lại trên quỹ đạo Trái đất sau khi đã hoàn thành mục đích dự định. Động tác né tránh duy nhất trong năm nay — về mặt kỹ thuật được gọi là Động tác tránh mảnh vỡ được xác định trước — đánh dấu sự sụt giảm đáng kể so với năm động tác tương tự mà ISS buộc phải thực hiện vào năm 2023. Nó cũng ít hơn so với những động tác được thực hiện trong giai đoạn 2020 đến 2022 , khi ISS đã thay đổi quỹ đạo của mình ít nhất hai lần mỗi năm để tránh va chạm với rác vũ trụ.
Hugh Lewis, giáo sư du hành vũ trụ và là chuyên gia mô hình rác vũ trụ tại Đại học Southampton ở Anh, cho biết: "Theo những gì chúng ta biết, tuần tới sẽ có ba lần điều chỉnh".
Hồ sơ của NASA cho thấy động thái mới nhất này là lần thứ 39 ISS tránh được rác vũ trụ kể từ khi phần đầu tiên của ISS được phóng vào tháng 11 năm 1998, và nguy cơ va chạm đang gia tăng hàng năm do lượng rác vũ trụ ngày càng tăng trên bầu trời .
Cơn mưa vệ tinh
Lewis cho biết tần suất rác vũ trụ tiếp cận ISS phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm hoạt động của mặt trời và "sự kiện phân mảnh" khi các vệ tinh vỡ ra trên quỹ đạo.
Hoạt động của Mặt trời, bao gồm các vụ phun trào khối lượng vành nhật hoa, các đợt bùng phát và gió tốc độ cao tuân theo chu kỳ 11 năm và đạt đỉnh trong thời kỳ cực đại của Mặt trời, mà các nhà nghiên cứu cho biết hiện đang diễn ra. Khi Mặt trời cực đại, Mặt trời phát ra một lượng năng lượng khổng lồ được hấp thụ bởi bầu khí quyển của Trái đất và khiến nó giãn nở. Điều này làm tăng lực cản lên các vật thể trên quỹ đạo lên đến 2.000 km so với bề mặt Trái đất, nghĩa là chúng bị kéo về phía hành tinh với tốc độ nhanh hơn so với các giai đoạn bên ngoài thời kỳ cực đại của Mặt trời.
Lewis cho biết tác động của hoạt động mặt trời lên rác vũ trụ cũng giống như mưa rơi, do đó, các mảnh vỡ có nhiều khả năng đi qua quỹ đạo ISS thấp hơn. Tuy nhiên, hoạt động mạnh mẽ của mặt trời trong suốt năm 2024 dường như không có tác động lớn đến nguy cơ va chạm với ISS.
Rác vũ trụ quay quanh Trái đất ở độ cao lớn chịu lực cản yếu hơn nhiều so với rác vũ trụ ở quỹ đạo thấp, nghĩa là nó tồn tại lâu hơn trên quỹ đạo trước khi đâm xuống qua bầu khí quyển. Lewis cho biết ISS vẫn có nguy cơ bị các mảnh vỡ của Fengyun-1C tấn công do quỹ đạo cao của vệ tinh thời tiết, nhưng Cosmos-1408 ở thấp hơn, vì vậy các mảnh vỡ sẽ không tồn tại lâu như vậy.
Trong khi ISS chỉ thực hiện một động tác tránh va chạm trong năm nay, một sự kiện hiếm hoi liên quan đến một đám rác vũ trụ cũng buộc các phi hành gia phải trú ẩn trong một tàu vũ trụ được kết nối với trạm vũ trụ hồi tháng 6 năm nay. Sự cố xảy ra sau khi một vệ tinh Nga đã ngừng hoạt động bị vỡ trên quỹ đạo, khiến hơn 100 mảnh vỡ bay gần ISS một cách nguy hiểm.
Trong trường hợp các sự kiện khẩn cấp như vậy, không có thời gian để thay đổi quỹ đạo của ISS.
Các phi hành gia đã tiếp tục hoạt động bình thường ngay sau đó và không có thiệt hại nào xảy ra với trạm vũ trụ - nhưng những sự kiện như thế này có khả năng phá hủy ISS.
NASA có kế hoạch cho ISS dừng hoạt động vào năm 2031, nhưng cho đến lúc đó, trạm vũ trụ sẽ tiếp tục tổ chức các thí nghiệm thay mặt cho các nhà khoa học và nhà thầu tư nhân của NASA. Và trong khi thực hiện như vậy, phòng thí nghiệm nổi có thể sẽ phải thực hiện nhiều thao tác tránh rác vũ trụ hơn.